Με σίδερα, με
ξύλα, με πέτρες ακόμα και με τα χέρια τους προσπαθούσαν να ανοίξουν «δρόμο» για
να φεύγουν τα νερά και να μην μπαίνουν μέσα στις σκηνές τους, οι πρόσφυγες και
μετανάστες που έχουν «κατασκηνώσει» στην παραλία της Σούδας, ανάμεσα στον
κυρίως καταυλισμό και στην ιχθυόσκαλα.
Η καταιγίδα που
ξέσπασε λίγο πριν τις 2 το μεσημέρι και διήρκεσε περίπου μισή ώρα, την Δευτέρα,
28 Νοεμβρίου 2016, τα έκανε πάλι μούσκεμα. Στο εξής, όμως,
αυτές – δυστυχώς – θα είναι οι καθημερινές εικόνες από τον καταυλισμό και
κυρίως έξω από αυτόν, που στήθηκε πρόχειρα, γιατί οι δομές του κυρίως
καταυλισμού της Σούδας και της ΒΙΑΛ είναι υπερπλήρεις.
Μωρά να
ξεπαγιάζουν, μάνες τα σφίγγουν στην αγκαλιά τους για να τα ζεστάνουν, άνδρες να
προσπαθούν να σταματήσουν τα νερά. Κι αν σταματήσουν τα νερά, πώς θα
σταματήσουν το κρύο και τον αέρα που παίρνει και σηκώνει στα βόρεια της τάφρου;
Η απομάκρυνση
των ανθρώπων, περί τους 200 που βρίσκονται στο συγκεκριμένο σημείο, είναι επιβεβλημένο
να γίνει άμεσα. Οφείλουν ο δήμος Χίου και η ύπατη αρμοστεία του ΟΗΕ για τους
πρόσφυγες που διαχειρίζονται τον καταυλισμό να εξεύρουν χώρους για ανεκτές
συνθήκες διαβίωσης και η κυβέρνηση να επιταχύνει τις διαδικασίες εξέτασης των
αιτημάτων ασύλου, ώστε να απομακρύνονται όσο γίνεται περισσότεροι πρόσφυγες από
το νησί και να αποσυμφορούνται οι υφιστάμενες δομές φιλοξενίας.
Κάτω από αυτές
τις συνθήκες το αίτημα και σύνθημα του δήμου Χίου να εκκενωθεί εδώ και τώρα ο
καταυλισμός της Σούδας όχι μόνον είναι ανεδαφικό, αλλά είναι και επικίνδυνο για
τους ανθρώπους που μένουν εκεί.
Οφείλουν όλοι όσοι εμπλέκονται στην διαχείριση του προσφυγικού –
μεταναστευτικού άμεσα (χθες) να σκύψουν στο πρόβλημα, να βάλουν κάτω ό,τι έχουν
και δεν έχουν για να δώσουν άμεσα λύση. Ούτε ο καιρός
περιμένει, ούτε οι άνθρωποι μπορούν να βασανίζονται.
Στο επίκεντρο
των διεργασιών ο «συμβιβασμός» σε πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι και το 2021
- Καταλύτης η πολιτική ανασφάλεια ενόψει του ιταλικού δημοψηφίσματος.
Είναι πλέον δεδομένο ότι η βάση διαπραγμάτευσης κουαρτέτου και κυβέρνησης
για τη δεύτερη αξιολόγηση είναι η δέσμευση της χώρας για πρωτογενή πλεονάσματα
3,5% μέχρι το 2021, με συνακόλουθες περικοπές δαπανών που θα τα εγγυώνται. Αυτό
θα πρέπει να αποτυπώνεται στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής
2017-2020, αλλά και στην επικαιροποίησή του μέχρι το 2021, όπως είχαμε γράψει
στα dikaiologitika news την περασμένη Τετάρτη (23/11). Αυτό περιφέρεται ως
συμβιβαστική λύση ικανή να πείσει το ΔΝΤ να συμμετάσχει ως δανειστής στο τρίτο
Μνημόνιο, χωρίς να αναγκάσει τους Ευρωπαίους να κάνουν κάτι ουσιαστικό για το
χρέος.
Μια πρόγευση για το αν αυτό το πλαίσιο συμβιβασμού είναι ανεκτό και από
ποιους ανάμεσα στις συνιστώσες του κουαρτέτου θα έχουμε αύριο Δευτέρα. Στις
Βρυξέλλες, όπου συνεδριάζει το EuroWorkingGroup, αλλά και στην Αθήνα, όπου θα
βρίσκονται ο επίτροπος Μοσκοβισί και το μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου Κερέ,
προσκεκλημένοι σε συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου.
Τα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής επιτρέπουν να δούμε πώς περίπου
διατάσσονται και ομαδοποιούνται οι συνιστώσες του κουαρτέτου και οι
πρωταγωνιστές τους:
- Η Κομισιόν είναι η πιο ευνοϊκά διακείμενη στο κλείσιμο της αξιολόγησης
στη βάση και του συμβιβασμού για τα πλεονάσματα. Αυτό προκύπτει και από την
τηλεφωνική επικοινωνία Γιούνκερ- Τσίπρα, αλλά και από τις αλλεπάλληλες δηλώσεις
του αρμόδιου επιτρόπου Μοσκοβισί περί «δικαιολογημένης αισιοδοξίας», αλλά όχι
και «απόλυτης βεβαιότητας». Έχει ενδιαφέρον ότι ο Μοσκοβισί, σε συνέντευξή του
(στο «Έθνος») ενόψει της επίσκεψής του στην Αθήνα υπενθυμίζει ότι το πρόγραμμα
του ESM για την Ελλάδα έχει χτιστεί πάνω στην παραδοχή για πλεόνασμα 3,5%
«μέχρι το 2018 και μεσοπρόθεσμα».
- Η ΕΚΤ, που έχει υποσχεθεί ότι θα
αξιολογήσει ανεξάρτητα από το ΔΝΤ τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, ευνοεί
το συμβιβαστικό κλείσιμο της αξιολόγησης. Στο Εκτελεστικό Συμβούλιό της υπάρχει
σαφής πλειοψηφία υπέρ της εμπροσθοβαρούς υλοποίησης των μέτρων ελάφρυνσης του
χρέους, όπως θέλει και το ΔΝΤ, το οποίο στη Φρανκφούρτη θεωρούν «παράγοντα
αξιοπιστίας».
Ο Μπενουά Κερέ (συνέντευξη στην ΕΦ.ΣΥΝ.) προδιαθέτει για
ενδεχόμενο θετικής εισήγησης για ένταξη των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική
χαλάρωση της ΕΚΤ, ακόμη κι αν το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου περιοριστεί μόνο
στα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. «Η αποσαφήνιση των μέτρων για το χρέος
αποτελεί σημαντικό, όμως όχι τον μοναδικό προσδιοριστικό παράγοντα» για το
ελληνικό QE, λέει ο Κερέ.
- Ο ESM, που έχει και την ευθύνη
επεξεργασίας και παρουσίασης των μέτρων για το χρέος τόσο στο αυριανό
EuroWorkingGroup, όσο και στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου, ρίχνει σαφώς το
βάρος του υπέρ της απαίτησης Σόιμπλε να παγώσει κάθε συζήτηση για ελάφρυνση του
ελληνικού χρέους. Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ, με συνέντευξή του σε
αυστριακή εφημερίδα, λέει κατηγορηματικά: «Όταν λήξει το πρόγραμμα τον Αύγουστο
του 2018, τότε θα υπάρξει μια ανάλυση για τη βιωσιμότητα του. Αν υπάρξουν
ανάγκες, τότε θα δράσουμε».
- Στην πλευρά του ESM, που επιλέγει
να εκφράσει τη γραμμή Σόιμπλε, τάσσεται και ο πρόεδρος του Eurogroup Γ.
Ντάισελμπλουμ, που πρόσθεσε ένα «κλικ» διαφοροποίησης, αφήνοντας προ ημερών
ανοικτό το ενδεχόμενο να εξεταστεί «κάτι παραπάνω» από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα
για το χρέος. «Πρόσθετα μέτρα είναι έτοιμα γι να υλοποιηθούν αν χρειαστεί μετά
το 2018», είπε ο Ντάισελμπλουμ, που κατέστησε όμως σαφές ότι τα πλεονάσματα 3,5%
για αρκετά χρόνια μετά το 2018 είναι αναπόσπαστο στοιχείο της συμφωνίας του
περασμένου Μαΐου.
- Το ΔΝΤ είναι σαφώς ο βασικός
υποστηρικτής αυτού του οδυνηρού για την Ελλάδα συμβιβασμού, ανεξάρτητα αν η
προβολή του έχει και ένα στοιχείο εκβιασμού προς τους Ευρωπαίους δανειστές,
ώστε να σκεφτούν εναλλακτικές λύσεις για μικρότερα πλεονάσματα σε συνδυασμό με
μεγαλύτερη παρέμβαση στο χρέος τουλάχιστον για την περίοδο μέχρι το 2021. Έχει
ενδιαφέρον να δούμε πώς θα το εκφράσει αυτό η εκπρόσωπος του ΔΝΤ Ντ. Βελκουλέσκου
στη σχετική συζήτηση αύριο στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο υπό τον τίτλο:
«Το υφιστάμενο πρόγραμμα είναι αποτελεσματικό ή χρειάζεται ένα νέο;»
- Τέλος, ίσως το πιο ενδιαφέρον
στοιχείο είναι πώς θα εκφράσουν την αντιπαράθεσή τους με τη γερμανική γραμμή
στο Eurogroup πρωτίστως η ίδια η Ιταλία, αλλά και όσες χώρες της Ευρωζώνης
επηρεάζονται άμεσα από την αναταραχή στις αγορές ομολόγων ενόψει του ιταλικού
δημοψηφίσματος της 4ης Δεκεμβρίου, στο οποίο δημοσκοπικά επικρατεί το «όχι». Η
λογική αντίδραση θα ήταν το αυριανό EuroWorkingGroup να στείλει και μέσω
Ελλάδας ένα μήνυμα χαλάρωσης που θα διευκόλυνε και τον Ρέντσι, αλλά η πολιτική
συμπεριφορά της ηγεσίας της Ευρωζώνης ουδέποτε είχε καλή σχέση με την κοινή
λογική.
"Πολλοί θα με αποκαλέσουν τυχοδιώκτη, και
είμαι, αλλά διαφορετικού τύπου, ένας από εκείνους που διακινδυνεύει το κεφάλι
του για να αποδείξει τις αλήθειες του. Πιστεύω στον ένοπλο αγώνα σαν τη μόνη
λύση για κείνους τους λαούς που πολεμούν να απελευθερωθούν και είμαι συνεπής
προς τις πεποιθήσεις μου."
Ερνέστο Γκεβάρα
Έχουν περάσει
ήδη 39 χρόνια από τότε που το πλοίο "Granma" έφθανε στις ακτές του
Σαντιάγο της Κούβας, μεταφέροντας από το Μεξικό την αντάρτικη ομάδα του
κινήματος "26 Ιούλη" που θα ξεκινούσε τον ένοπλο αγώνα για την
απελευθέρωση της χώρας από τα δεινά της δικτατορίας του Ντανιέλ Μπατίστα.
Οδηγητής εκείνου του αποβατικού αποσπάσματος, που θα επαναλάμβανε με επιτυχία
το παλαιό εγχείρημα του εθνικού ήρωα της Κούβας Χοσέ Μαρτί, ήταν ο σημερινός
της πρόεδρος, Φιντέλ Κάστρο. Τρία χρόνια αργότερα ο στρατώνας Μονκάδα,
σύμβολο του απελευθερωτικού αγώνα, παραδινόνταν στους πολιορκητές του και η
Αβάνα υποδεχόνταν τους επαναστάτες νικητές.
Εκτοτε η Κούβα ακολούθησε τη δική
της πορεία που όσο κι αν προσπάθησαν οι βόρειοι γείτονές της δεν κατάφεραν να
την αντιστρέψουν, ούτε με την στρατιωτική εισβολή στο κόλπο των Χοίρων το
1960, ούτε με τη πυρηνική απειλή το 1962, ούτε με τις δραστηριότητες που
αναπτύσουν στη βάση του Γουαντάναμο, που κράτησαν πάνω στο κουβανέζικο
έδαφος, αλλά ούτε και με τον καταδικασμένο και από τον Ο.Η.Ε. εμπορικό
αποκλεισμό της χώρας που εφαρμόζουν ακόμα και σήμερα.
Τα τελευταία
χρόνια της ιστορίας της η Κούβα έζησε 4 Επαναστάσεις για τη κοινωνική
δικαιοσύνη και την απελευθέρωση από το ρατσισμό. Το 1868 με τον Κάρλος
Μανουέλ Ντε Σέσπεδες, το 1895 με το Χοσέ Μαρτί, το 1933 με τον Αντώνιο
Γκιντέρας και η παραπάνω αναφερόμενη το 1956 με το Φιντέλ Κάστρο. Ολες σχεδόν
εναντίον καθεστώτων υποστηριζόμενων άμεσα από το Υπουργείο Εξωτερικών του
Λευκού Οίκου που μέχρι πρόσφατα θεωρούσε τη Κούβα αναμφισβήτητο προτεκτοράτο
του.
Στη συνέχεια η αναιτιολόγητη επιβολή του αμερικάνικου εμπάργκο, μετά την
επανάσταση του 1959 έστειλε αναγκαστικά την αντιστεκόμενη και αβοήθητη Κούβα
στην προστατευτική αγκαλιά του σοβιετικού μανδύα, που τη δέχθηκε
ευχαρίστως στα πλαίσια του σταλινικού δόγματος: "ο εχθρός του εχθρού μου
είναι ο δικός μου φίλος". Ετσι η αμερικάνικη πολιτική, που έφθασε στο
σημείο να απαγορεύσει την είσοδο στις Η.Π.Α ακόμα και σε προιόντα τρίτων
χωρών που περιείχαν κουβανέζικο νικέλιο, χάρισε σταλινική κληρονομιά σε μια
λατινοαμερικάνικη επανάσταση που κάθε άλλο παρά τέτοια καταβολή είχε.
Απεναντίας μάλιστα, όταν ο Κάστρο είχε κάνει έκκληση από το Μεξικό για μαζικό
ένοπλο αγώνα εναντίον της δικτατορίας του Μπατίστα, το PSP (Λαικό
Σοσιαλιστικό Κόμμα) όπως λεγόνταν τότε το Κομμουνιστικό Κόμμα Κούβας είχε
διατυπώσει δημόσια τη διαφωνία του μέσα από τις στήλες της εφημερίδας
"Hoy", που απηχούσε τις απόψεις του.
Το πλούσιο εθνικοανεξαρτησιακό
και ουμανιστικό επαναστατικό παρελθόν της χώρας μαζί με τις γειτονικές
κοινωνικές εκρήξεις και κυρίως τη μεξικάνικη επανάσταση στις αρχές του αιώνα,
ήταν αυτά που επιρέασαν και ενέπνευσαν τα συνθήματα και τις αποφάσεις των αγωνιστών
της "26 Ιούλη".
Οτι όμως δεν
κατάφεραν να το πετύχουν οι αμερικάνοι με απ' ευθείας επίθεση εναντίον της
κουβανέζικης επανάστασης είναι πολύ κοντά να το λαφυραγωγήσουν από τη
κατάρρευση των καθεστώτων της ανατ. Ευρώπης, μετά τη πτώση των οποίων η Κούβα
έχασε όχι μόνο το καλύτερο πολιτικό της σύμμαχο, αλλά και το σημαντικότερο
εμπορικό της εταίρο, μιας και διατηρούσε με αυτά τα καθεστώτα το 80% περίπου
των συνολικών εμπορικών της ανταλλαγών.
Από το 1989,
η Κούβα, σταμάτησε πλέον να αποτελεί το "χαιδεμένο παιδί" του
"υπαρκτού σοσιαλισμού", που απολάμβανε τη τεχνολογική επιδότηση και
την πετρελαική απλοχεριά της Ε.Σ.Σ.Δ. εξασφαλίζοντας την ανέμελη ευημερία του
λαού της. Ο φόρος που εισέπρατε για τη τιμημένη Επανάστασή της κάτω από το
μαλακό υπογάστριο της Αμερικής σταμάτησε να τονώνει πια την οικονομία της και
ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσει τη πραγματικότητα, απλώνοντας τα πόδια μόνο μέχρι
εκεί που φθάνει το πάπλωμά της. Μια χώρα χωρίς πρώτες ύλες, πιστώσεις και
ανεπτυγμένη βιομηχανία αλλά και χωρίς πολιτικούς συμμάχους, η Κούβα, αποτελεί
σήμερα μια κοινωνία σε κρίση, που αγωνίζεται μόνη της να διατηρήσει το
κοινωνικά ανθρώπινο στοιχείο της ξανακάνοντας επίκαιρο το μαρξιστικό ερώτημα
άν ο σοσιαλισμός μπορεί να επιβιώσει σε μια υπανάπτυκτη και μικρή χώρα και
μάλιστα κάτω από συνθήκες πλανητικής απολυταρχίας του μεγαλύτερου εχθρού της.
Η Κούβα της
Νέας Τάξης Πραγμάτων
Σήμερα 36
χρόνια μετά τη νίκη της Επανάστασης, ο κομαντάντε Φιντέλ έβγαλε τη χακί
στρατιωτική του στολή και προσαρμοσμένος στις απαιτήσεις της συγκυρίας
ντύθηκε με το σκούρο κουστούμι του για να αναζητήσει επενδυτές και
οικονομικές συνεργασίες στην Ευρώπη. Οταν με το ξεκίνημα της τελευταίας
δεκαετίας του αιώνα μας η Κούβα έχανε τους συμμάχους της στον "υπαρκτό
σοσιαλισμό", έχανε τα πάντα. Ηταν μια εξέλιξη και μια κατάληξη που δεν
την είχε προβλέψει. Η έλλειψη ενέργειας για τη κίνηση των μικρών παραγωγικών
της μονάδων και των μέσων μεταφοράς, η έλλειψη τεχνολογίας και ανταλλακτικών,
μα πάνω από όλα η έλλειψη φθηνής, προνομιακής αγοράς εμπορικών ανταλλαγών
οδήγησαν τη κουβανέζικη ηγεσία ν' αναθεωρήσει εν μέρει την οικονομική της
πολιτική.
Το πιο
σημαντικό από τα συσωρευμένα προβλήματα που της έχουν δημιουργήσει το
εμπάργκο των Η.Π.Α. και κυρίως η διάλυση και η πτώση της Ε.Σ.Σ.Δ., είναι ότι
η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη κατά 70% μειωμένη παραγωγική ικανότητα του
συνόλου σχεδόν του κρατικοποιημένου (και μοναδικού άλλωστε) βιομηχανικού
τομέα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το βαρόμετρο για τη κουβανέζικη οικονομία
αποτελεί η παραγωγή της ζάχαρης και η σημερινή παραγωγή στη Κούβα είναι
σχεδόν στο μισό αυτής των παλιών καλών καιρών.
Η χαμηλή παραγωγικότητα των 5
τελευταίων χρόνων, του πολιορκημένου κουβανέζικου σοσιαλιστικού μοντέλου, που
ενισχύεται και από ένα είδος παθητικής αντίστασης και αδιαφορίας του
δοκιμαζόμενου πληθυσμού, δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει παρά μόνο τα απαραίτητα
για την Αμυνα και τη δωρεάν Υγεία και Παιδεία, αλλά και αυτά συνοδευόμενα από
άνοδο τιμών και μείωση κάποιων δωρεάν παρεχόμενων υπηρεσιών.
Από κεί και
πέρα άρχιζαν οι στερήσεις. Στερήσεις που μπορεί να είναι για όλους, αλλά δεν
παύουν να είναι στερήσεις. Τροφή με δελτίο στο κατάλογο του οποίου δεν
υπάρχουν παρά μόνο οι λέξεις ελάχιστο ψωμί, ζάχαρη, φασόλια, ρύζι, λάδι,
τσάι, καφές, φρούτα και λίγο κρέας. Το γάλα επαρκεί μόνο για τα παιδιά
ηλικίας μέχρι 6 ετών. Οι εκ περιτροπής διακοπές της ηλεκτροδότησης έχουν
γίνει καθημερινός πονοκέφαλος.
Η Αβάνα, που κηρύχτηκε από την UNESCO
πολιτιστική κληρονομιά της Ανθρωπότητος για την ομορφιά των παλιών αποικιακών
της σπιτιών, μοιάζει με εγκατελειμένη πόλη. Τα σπίτια της μένουν ασυντήρητα
λόγω της έλλειψης οικοδομικών υλικών και τα μπαλκόνια της καταρέουν στις
δυνατές βροχές. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι από ανύπαρκτα μέχρι
περιορισμένα. Τα Κάντιλακ και τα Πλύμουθ της δεκαετίας του '50, ή και τα πιο
πρόσφατα Λάντα των ανατολικών δίνουν τη θέση τους σε αμέτρητα κινέζικα
ποδήλατα λόγω της έλλειψης ανταλλακτικών και καυσίμων.
Ο τουρισμός
που επιλέχθηκε σαν η πλέον εύκολη και μη ενεργοβόρα λύση για τη τόνωση της
οικονομίας -- αν και συνετέλεσε κατά 130 εκατ. δολλάρια στη μείωση της
ψαλίδας του ελλείματος του προυπλογισμού του 1993 σε σχέση με αυτόν του 1992
-- δημιούργησε επί πλέον προβλήματα. Οι ανοιχτόκαρδοι κουβανέζοι
συναναστρεφόμενοι με τους τουρίστες και αγγίζοντας τα όρια της αντοχής τους
στις στερήσεις δεν άργησαν να αντιμετωπίσουν το δίλλημα της ταινίας
"Φράουλα και σοκολάτα". Το δίλλημα του "μένω ή φεύγω" από
τη χώρα. Ετσι φθάσαμε στη κρίση του Αυγούστου, στη λεγόμενη κρίση των
balseros. Ομως η δια της θαλάσσης φυγή εκτός του ότι στοίχησε σε ανθρώπινες
ζωές (ο ένας στους 4 balseros θεωρείται αγνοούμενος), δεν οδήγησε τους
επιζήσαντες στις πόρτες του Παραδείσου, αλλά στις σκηνές του Γουαντάναμο και
του Παναμά να κάνουν μαύρη αγορά με τους μισθοφόρους στρατιώτες του
αμερικάνικου στρατού.
Η ανάγκη της
κουβανέζικης "ΝΕΠ" και οι συνέπειές της
Αυτή είναι η
πραγματικότητα που ανάγκασε το Φιντέλ Κάστρο να βγάλει τη στρατιωτική του
στολή και να εγκαινιάσει τα πρώτα μέτρα μιας νέας οικονομικής πολιτικής, μιας
νέας ΝΕΠ που ανοίγει στη χώρα την είσοδο του ξένου κεφαλαίου. Ετσι
απομονωμένη η Κούβα μπαίνει στη τροχιά της δικής της οικονομικής περεστρόικα
τα πρώτα μέτρα της οποίας έχουν ήδη μπεί σε εφαρνογή και είναι:
1. Η ελεύθερη
χρησιμοποίηση του δολάριου σαν νόμισμα εμπορικών ανταλλαγών, στη προσπάθεια
να μειωθεί η μαύρη αγορά νομίσματος.
2. Η
νομιμοποίηση των ελεύθερων λαικών αγορών, του mercado agropecuario κατά τη
γλώσσα των κουβανών, στις οποίες επιτρέπεται σε παραγωγούς να πουλούν τα
προιόντα τους σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, στη προσπάθεια να φθάσουν
στους καταναλωτές κάποια δυσεύρετα αγροτικά προιόντα, αλλά και να δοθεί ένα
οικονομικό κίνητρο για την αύξηση της παραγωγής.
Αποτέλεσμα
των πρώτων μέτρων της κουβανέζικης "ΝΕΠ" είναι να υπάρχουν σήμερα
περίπου 160.000 ιδιώτες που ασκούν νόμιμα το ελεύθερο επάγγελμα στη χώρα
πράγμα που μερικά χρόνια πριν οι κάτοικοι του μεγαλύτερου νησιού της
Καραιβικής δεν θα μπορούσαν να το φανταστούν. Σταδιακά οι ελεύθεροι
επαγγελματίες, εκτός από τον αγροτικό τομέα, επεκτάθηκαν νόμιμα και σε άλλους
επαγγελματικούς χώρους όπως σε αυτόν της λαικής τέχνης και των τουριστικών
υπηρεσιών.
Η λογική και η πρακτική του εμπόριου είτε με τη νόμιμη μορφή της ή
με τη παράνομη ως μαύρη αγορά υπάρχει σε όλους του κουβανούς άσχετα από τη
πολιτική τους τοποθέτηση. Αδιακρίτως αν είναι υπέρ ή κατά της Επανάστασης,
αναζητούν τρόπους να ζήσουν καλύτερα συγκεντρώνοντας λίγα δολλάρια. Στη
διαδικασία της μαύρης αγοράς, που δεν είναι τίποτα άλλο από τη πώληση υπηρεσιών
ή δυσεύρετων προιόντων σε κουβανούς ή σε τουρίστες σε τιμές πολύ υψηλότερες
από αυτές που αντέχει το τοπικό βαλάντιο, συμμετέχουν από καθηγητές του
πανεπιστήμιου μέχρι τα πιο λούμπεν στοιχεία της χώρας, χωρίς να λείπουν
φυσικά και τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη.
Αυτό φαίνεται από το ότι πολλά
προιόντα των κρατικών εργοστασίων που προορίζονται μόνο για εξαγωγές ή για το
τουρισμό (π.χ. μπύρες, σοκολάτες κ.λ.π.) μπορεί να τα συναντήσει κανείς με
μεγάλη ευκολία στη μαύρη αγορά και για τη διαδικασία εξόδου τους από την
αλυσίδα παραγωγής και μεταφοράς δεν είναι υπεύθυνοι μόνο οι εργαζόμενοι σ'
αυτά, αλλά και η κομματική διευθυντική γραφειοκρατία.
Ούτε η κουβανέζικη
αστυνομία που καταφέρνει τόσο επιτήδεια να ελέγχει την εγκληματικότητα ή την
πολιτική συνομωσία δεν είναι δυνατόν να μη μπορεί να ελέγξει τη διαφυγή
προιόντων από τις κρατικές αποθήκες, ούτε να εμποδίσει τη πώλησή τους.
Ετσι η νέα
οικονομική πολιτική άνοιξε το κουτί της Πανδώρας που κανείς δεν μπορεί να
μαντέψει με βεβαιότητα την εξελιξή του. Ανοιξε μια διαδικασία συγκέντρωσης
κεφαλαίου σε κάποια χέρια που απ΄τη μια μεριά θα ελαφρύνει τις στερήσεις του
πληθυσμού, αλλά συγχρόνως θα αποτελέσει το πολιορκητικό κριό του συστήματος.
Οι νεοπλουτίζοντες κουβανοί θα συγκροτήσουν τις νέες οικονομικές τάξεις που
σε συνδιασμό με τις οργανώσεις των εξόριστων του Μαιάμι θα διαδραματίσουν
σημαντικό ρόλο στην μετεξέλιξη της κουβανέζικης κοινωνίας και θα συγκροτήσουν
την αυριανή αντιπολίτευση του καθεστώτος. Το συσσωρευόμενο κεφάλαιο
μέχρι στιγμής είναι βέβαια μικρό, αλλά οι ρυθμοί ανάπτυξης του φαίνονται
αρκετά μεγάλοι και θα ευνοηθούν από τα νέα οικονομικά μέτρα που αναμένονται.
Οσον αφορά
τους ξένους επενδυτές η προσέλκυση των οποίων αποτελεί το κέντρο βάρους των
οικονομικών μεταρυθμίσεων της κυβέρνησης, περιμένουν τις νέες πρωτοβουλίες
της.
Οι αναμενόμενες Συνταγματικές τροποποιήσεις που πρόκειτε να ψηφισθούν
από την Εθνοσυνέλευση του νησιού και η νέα φορολογική νομοθεσία που θα τις
ακολουθήσει θα καθορίσουν και το αν θα ανάψει το πράσινο φως για την αποδοχή
της Κούβας στο διεθνή κατάλογο επενδύσεων. Τα κέρδη των πρώτων τολμηρών
ευρωπαίων είναι σημαντικά και δεν θα αργήσει να εκδηλωθεί η διάσταση απόψεων
ανάμεσα στο αμερικάνικο Πεντάγωνο και τη Wall Street.
Ηδη στη διαφημιστική
καμπάνια της κουβανέζικης κυβέρνησης στο εξωτερικό φιγουράρει το γεγονός ότι
η χώρα κατέχει την 29η θέση στη μελέτη της αμερικάνικης εταιρίας Political
Risk Services μεταξύ των 100 πιο σίγουρων χωρών για ξένες επενδύσεις, μόλις 6
θέσεις κάτω από τις Η.Π.Α. και πολύ πιο πάνω από όλες τις λατινοαμερικάνικες
χώρες.
Παρ΄ όλα αυτά
ο Φιντέλ Κάστρο στη πρόσφατη επίσκεψη του στη γαλλική πρωτεύουσα, μετά στις
εκλήσεις του για διεθνείς επενδύσεις στη Κούβα δεν απέφυγε να δηλώσει:
"Η οικονομία μας άν και είναι οικονομία της αγοράς, είναι σοσιαλιστική.
Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια καπιταλιστική κοινωνία. Η κυβέρνηση μας
είναι μια κυβέρνηση εργατών για τους εργάτες και δεν θα γνωρίσει την ανατροπή
που γνώρισε η ανατολική Ευρώπη". Συγχρόνως η κυβέρνηση της Αβάνα δεν
παραλείπει να υπερασπίζεται τις αρχές και τη στρατηγική της Επανάστασης
προειδοποιώντας ότι οι αλλαγές θα είναι περιορισμένες και μόνο στο επίπεδο
της οικονομίας. Θα μπορέσει όμως η κουβανέζικη ηγεσία να συνεχίσει να
επικαλείται ότι θα διατηρήσει όλες τις κατακτήσεις της Επανάστασης, χωρίς
αυτό ν' αποτελεί απλή ρητορική φράση, και μετά τη βιολογική συνταξιοδότηση
του ιστορικού αρχηγού; Το κουτί της Πανδώρας έχει πια ανοίξει, αλλά ποιός θα
έχει τη δύναμη να το κλείσει αν χρειασθεί.
Απ' τη
πολιτική της "ΝΕΠ", στη "ΝΕΠ" της
πολιτικής
Πρίν οι νέες
ευνοούμενες οικονομικά ομάδες σε συνεργασία με τα κέντρα των εξόριστων
κουβανών στο Μαιάμι αναλάβουν δράση για την ανατροπή του καθεστώτος,η μικρή
και πολιορκημένη Κούβα είναι σκόπιμο να αυτοεκδημοκρατισθεί.
Η έλλειψη
διαφάνειας και δημοκρατίας σε συνδιασμό με τις πρωτοβουλίες οικονομικού
ανοίγματος δια μέσου του κράτους θα οδηγήσουν στη δυναμική ανάπτυξη της
γραφειοκρατίας με την οικονομική της ισχυροποίηση αλλά και εξάρτησή της από
ξένα οικονομικά κέντρα. Της γραφειοκρατίας, που όντας έτοιμη να πλαισιώσει
τον ιστό κάθε πολιτικής σημαίας, όπως φάνηκε και στη περίπτωση των κομμάτων
της ανατ. Ευρώπης, δεν θα χάσει την ευκαιρία να εκμεταλλευθεί τη διεθνή
συγκυρία εις βάρος του καθεστώτος και να επιχειρήσει να ανταλλάξει τις
κατακτήσεις της Επανάστασης με τα στενά δικά της οικονομικά συμφέροντα και τη
διατήρησης της. Γι αυτό η οικονομική μεταρρύθμιση στη Κούβα δεν μπορεί να
συνεχισθεί σε αναντιστοιχία με τη δομή του πολιτικού
συστήματος.
Αντίθετα η καθιέρωση ελεύθερου διαλόγου θα ζητήσει να καθορισθούν τα όρια της
οικονομικής "ΝΕΠ", θα δεσμεύσει στο λαό τα διάδοχα στελέχη και θα
περιορίσει τη παντοδυναμία της πολιτικής γραφειοκρατίας. Είναι αναγκαία
λοιπόν μια νέα "ΝΕΠ" στην άσκηση της πολιτικής. Είναι ανάγκη η Κουβανέζικη
Επανάσταση να αναβαπτιστεί στις δημοκρατικές διαδικασίες. Εκεί θα δοκιμασθεί,
όπως δοκιμάστηκε όταν προσέφυγε και η Επανάσταση των Σαντινίστας.
Κι αν οι
Σαντινίστας υπό το βάρος του συνεχούς πολέμου, μετατράπηκαν σε δυναμική
αντιπολίτευση στη χώρα τους, οι κουβανοί παρά τη φθορά του χρόνου και στην
εποχή που η κοινωνική πόλωση και η πείνα σαν αποτελέσματα της πολιτικής του
νεοφιλελευθερισμού μαστίζουν τις γειτονικές λατινοαμερικάνικες χώρες δεν θα
είναι παράδοξο να επιβραβεύσουν την επαναστατική τους ιστορία επιτρέποντας τη
συνέχισή της.
Πώς είναι
δυνατόν να πραγματοποιηθεί όμως ο εκδημοκρατισμός στο νησί χωρίς την άρση του
αμερικάνικου εμπάργκο; όταν μάλιστα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επεξεργάζεται την
εντατικοποίησή του; Για άλλη μια φορά καταλήγουμε στο γνωστό υπεύθυνο, κοινό
παρονομαστή: την πολιτική της "Νέας Τάξης Πραγμάτων".
Κι όμως κάτι κινείται...στη Κεντρική Αμερική !
Σε μια
Λατινική Αμερική βγαλμένη από τα ερείπια που άφησαν οι δικτατορίες της
περασμένης δεκαετίας, αλλά και εξαρτημένη όσο ποτέ άλλοτε από τα χρέη της
στους διεθνείς πιστωτικούς οργανισμούς, η Κούβα αποτελεί μια εξαίρεση.
Αποτελεί μια εξαίρεση που για μεν τους φίλους της χαρακτηρίζεται περήφανη για
δε τους άσπονδους εχθρούς της ακόμα επικίνδυνη. Η Κούβα δεν είναι η μόνη χώρα
που συνεχίζει να ζεί κατω από το παραδοσιακό κομμουνιστικό καθεστώς
προσπαθώντας να προσαρμόσει την οικονομία της στις ανάγκες της αγοράς. Στον
ίδιο μικρό κατάλογο υπάρχουν ακόμη η Β. Κορέα, το Βιετνάμ και κυρίως η Κίνα,
αφήνοντας την ιστορία να κρίνει τις δυνατότητες αντοχής τέτοιων πειραμάτων.
Είναι όμως η μόνη χώρα από αυτές που έχει την ατυχία να βρίσκεται σε απόσταση
αναπνοής από τις ακτές της καπιταλιστικής μητρόπολης.
Αλλά πολύ
κοντά σ' αυτές τις νότιες ακτές των Η.Π.Α., μια νέα δυναμική αντιπολίτευση
φαίνεται να γεννιέται. Σε πολλές από τις μικρές χώρες της εξαθλιωμένης και
δοκιμαζόμενης οικονομικά ζώνης της Κεντρικής Αμερικής "τα πράγματα δεν
έχουν. .. Νέα Τάξη". Το κίνημα των ιθαγενών της Τσιάπας κυρίως, αλλά και
οι αντάρτες της Γουατεμάλα που επιμένουν, η δυναμική αντιπολίτευση των
Σαντινίστας στη Νικαράγουα και το ζωντανό Φαραμπούτο Μαρτί στο Σαλβαδόρ,
διεκδικούν χωρίς να διαπραγματεύονται την εξουσία και αποτελούν τους νέους
φυσικούς συμμάχους της Κουβανέζικης Επανάστασης. Η νέα δυναμική αυτή της
περιοχής ενισχύει ακόμα περισσότερο την άποψη ότι η Κούβα δεν έχει τίποτε να
χάσει από την δημοκρατική και ελεύθερη άσκηση της πολιτικής στο εσωτερικό
της.
Παρά του ότι
είναι πολιορκημένη από το αμερικάνικο εμπάργκο, τις ελλείψεις και τη πείνα
παραμένει πάντα επικίνδυνη γιατί η επανάστασή της είναι ακόμα ζωντανή. Και
είναι αλήθεια οτι ο Φιντέλ Κάστρο 36 χρόνια μετά διαθέτει ακόμα υποστηρικτές
που θα μπορούσαν να υπερασπιστούν τις κατακτήσεις της Επανάστασης απέναντι
στις ξένες δυνάμεις.
Κι έχουν έναν επιπλέον λόγο, αφού ο αγώνας της Κούβας
για μια σοσιαλιστική κοινωνία εναντίον του ιμπεριαλιστικού γείτονα έχει
συνδεθεί στενά με τον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία της.
Στη Κούβα του
Κάστρο οι κόκκινες αναμνήσεις παραμένουν ζωντανές και επίκαιρες ενδυναμωμένες
από τα οράματα του Χοσέ Μαρτί για την αυτόνομη και ανεξάρτητη ύπαρξη της
νησιώτικης κοινωνίας. Αυτό το καύχημα της Επανάστασης στη Λατινική Αμερική
και την ιδιαιτερότητα της πατρίδας τους φαίνεται ότι είναι
αποφασισμένοι να υπερασπίσουν πολλοί κουβανοί που γνωρίζουν πολύ καλά τι
σημαίνει γι' αυτούς η μετατροπή τους σε μια κοινή χώρα της Λατινικής
Αμερικής.
Για πόσο
ακόμα; Ηδη ο σοσιαλισμός στη Κούβα βρίσκεται σε "συντεταγμένη
υποχώρηση". Η κουβανέζικη οικονομία παραδίδει εδάφη με ταχύτατο ρυθμό
στους νόμους της καπιταλιστικής αγοράς. Μέχρι πού θα φθάσει αυτή η υποχώρηση.
Στη τελική παράδοση ή θα οχυρωθεί πίσω από την διατήρηση των αδιαπραγμάτευτων
κατακτήσεων; "Η συνταξιοδότηση μπορεί να θεωρηθεί λιποταξία κι εγώ δεν
θα γίνω ποτέ λιποτάκτης" δηλώνει ο ένοπλος επαναστάτης μέσα από το
σκούρο κουστούμι του αφήνοντας αμήχανη την αφοπλισμένη ιδεολογικά ευρωπαική
αριστερά.
Οσο τουλάχιστον ζεί ο σύντροφος Φιντέλ φαίνεται οτι κρατάει στα
χέρια του τη πυξίδα των εξελίξεων, αλλά χωρίς να είναι διατεθειμένος να θέσει
υπό τη κρίση των δεινοπαθούντων και πολυβασανισμένων συμπατριωτών του τη
μέχρι σήμερα πορεία του. Πάντως οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής της
κυβέρνησης Κάστρο δεν θα απέφευγε την εμφύλια σύγκρουση και τη διάλυση της
χώρας.
Αλλά κι αν αργότερα συμβεί η παράδοση η επανάσταση δεν αποτελεί
έκπληξη γι' αυτή τη γωνιά του κόσμου. Η Κούβα συνεχίζει να αγωνίζεται και η
νίκη είναι με το μέρος αυτών που αντιστέκονται.
