Οι οικονομικοί δολοφόνοι ξεκαθαρίζουν λογαριασμούς

του Αιρετικού. 

Τρεις διαφορετικές ιστορίες. Η κάθε μία  έχει την δική της ιστορία. 

Και οι τρεις ,όμως,διαδραματίζονται στην Νότια Αμερική.Και οι τρεις αφορούν σε χώρες με πλούσια ιστορία, πολιτικών επεμβάσεων, φτώχειας και κρίσεων χρέους. Και οι τρείς χώρες , προσπάθησαν να ξεφύγουν , απο την μέγγενη των πιστωτών,να αμβλύνουν τις εισοδηματικές ανισότητες και να αντιμετωπίσουν την φτώχεια.

Σήμερα , το "πείραμα" που επιχειρήθηκε στην Βραζιλία, στην Βενεζουέλα και στην Αργεντινή αμφισβητείται. Κάποιοι ιεροκήρυκες του νεοφιλελευθερισμού τις χρησιμοποιούν ως παραδείγματα για το «κακό τέλος» που περιμένει όσους αντιστέκονται στις νουθεσίες και στις επιταγές της σχολής του Σικάγου. 

Πρόκειται για ένα «αποτυχημένο πείραμα» ή για μία «καλά οργανωμένη αντεπίθεση»; Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθεί σήμερα,αλλά οι ομοιότητες τόσο στα  αίτια που προκάλεσαν τα προβλήματα  όσο και η στρατηγική που ακολούθησαν εκείνοι που έσπευσαν να αρπάξουν την ευκαιρία είναι τόσο μεγάλες ώστε να προκαλούν απορίες ακόμα και στον πιο αντικειμενικό παρατηρητή.

 Η αλληλουχία που συνδέεται με την αλλαγή της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ, την  κρίση της διεθνούς αγοράς εμπορευμάτων και πρώτων υλών ,την συρρίκνωση της οικονομίας καταγράφεται και στις τρεις ιστορίες. Το ίδιο ισχύει και με αυτά που ακολούθησαν: λαϊκή δυσαρέσκεια ,σκάνδαλα, αποδοκιμασία, αμφισβήτηση και απώλεια της λαϊκής εμπιστοσύνης.Αυτές  οι ομοιότητες είναι τόσο κραυγαλέες που δίνουν το δικαίωμα σε κάποιους  να μιλούν για "ξεκαθάρισμα λογαριασμών".

Βενεζουέλα,Αργεντινή, Βραζιλία. Τρεις χώρες που τα τελευταία δέκα πέντε χρόνια έχουν απασχολήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη. 

Η Βενεζουέλα με τον Τσάβες στο τιμόνι της θεωρήθηκε  "αντάρτης". 

Η Αργεντινή, με την στάση που ακολούθησε στην διαχείριση της κρίσης χρέους για ένα μεγάλο διάστημα ήταν το παράδειγμα για το πως μία χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει τους πιστωτές της. 

Η Βραζιλία με  το εγχείρημα των BRICS ουσιαστικά έδωσε επιχειρήματα σε εκείνους που πιστεύουν ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα αντίβαρο στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Για την συναλλαγματική κρίση της Αργεντινής και την κρίση χρέους που ακολούθησε έχουν γραφτεί πολλά. Εξίσου πολλά γράφτηκαν για τις πολιτικές που επέβαλλαν σε αυτή την χώρα οι πιστωτές της,για το ξεπούλημα της περιουσίας της αλλά και για την ισοπέδωση της εγχώριας παραγωγής της. 

Για πολλούς ανθρώπους η ανατροπή του ΔΝΤ  απέκτησε εμβληματικό χαρακτήρα όχι μόνο επειδή ένας λαός κατάφερε να αντισταθεί αλλά –και το πιο σημαντικό-για τον τρόπο με τον οποίο αντέδρασε η οικονομία και η κοινωνία μετά την αλλαγή οικονομικού δόγματος .

Η μεσαία τάξη άρχισε να ανακάμπτει, η εγχώρια οικονομία να επανακτά μέρος του μεριδίου της αγοράς που κατείχε πριν την οικονομική κρίση ενώ τα προγράμματα άμβλυνσης των ανισοτήτων σίγουρα ανακούφισαν εκατομμύρια πτωχούς αργεντίνους. 

Φυσικά,θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μη αναφέρει κανείς ότι η πορεία αυτή , συνδυάστηκε με αύξηση των διεθνών τιμών πρώτων υλών που επέτρεψαν στην χώρα που ήταν σε πιστωτική καραντίνα να εφαρμόσει επεκτατικές οικονομικές πολιτικές. 

Όλα έδειχναν ,ότι στην υπόθεση της Αργεντινής , οι πιστωτές θα έχαναν την παρτίδα. Όμως, η πτώση των τιμών και της ζήτησης για πρώτες ύλες και εμπορεύματα  που ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια και εξακολουθεί να ταλανίζει έως σήμερα την παγκόσμια οικονομία , λειτούργησε ως βρόγχος για την χώρα. 

Ταυτόχρονα , οι "γύπες" με τις απαιτήσεις τους τις οποίες διεκδίκησαν μέσω δικαστηρίων έσφιξαν ακόμα περισσότερο το κλοιό του πιστωτικού αποκλεισμού και αυτό παρά το γεγονός ότι η τότε κυβέρνηση είχε συμφωνήσει σε ένα διακανονισμό με την πλειοψηφία των δανειστών της. 

Η οικονομική κρίση και η πολιτική αμφισβήτηση πρόβαλλε ως αναπόφευκτη.Οι ρυθμοί ανάπτυξης επιβραδύνθηκαν και έγιναν αρνητικοί, ο πληθωρισμός έφτασε στα ύψη και τα σκάνδαλα της διαφθοράς βρήκαν πρόθυμη στέγη στα παραδοσιακά ΜΜΕ. 

Η μεσαία τάξη, η ίδια που είχε εξαθλιωθεί από τις πολιτικές του Καρβάλιο και των φίλων του, άρχισε να διαμαρτύρεται και η πολιτική ανατροπή ήταν απλώς θέμα χρόνου. 

Ο νέος πρόεδρος, ο κ.Μάκρι, εκλέχθηκε υποσχόμενος να βγάλει τη χώρα απο το πιστωτικό εμπάργκο. Ο συμβιβασμός με τους «γύπες» ήταν θέμα χρόνου. Ο αργεντίνος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους «γύπες» , όταν ανοίξουν οι αγορές, θα δανειστεί από αυτές περί τα 15 δισ. για να ξεπληρώσει τις υποχρεώσεις στους πιστωτές. Κοντολογίς, ο φαύλος κύκλος του χρέους ξεκινά.

Αλλά και η  Βενεζουέλα βρίσκεται στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.Η κατακόρυφη πτώση της τιμής του πετρελαίου οδηγεί την οικονομία της χώρας σε αδιέξοδο.Πλέον η προοπτική του θριάμβου των δανειστών και η εγκατάλειψη των πολιτικών άμβλυνσης των ανισοτήτων είναι όχι απλώς ορατή αλλά -για πολλούς -αναμενόμενη.

Λίγα χρόνια όμως πριν τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά.

Η πολιτική του Τσάβες για την ενίσχυση των χαμηλότερων εισοδημάτων αντιμετωπίστηκε, απο πολλούς σε όλο τον κόσμο, ως ελπίδα .

Για παράδειγμα το πρόγραμμά διάθεσης 244.000 σπιτιών  στους φτωχούς   προκάλεσε όταν εφαρμόστηκε ποικίλα σχόλια και έδωσε επιπλέον επιχειρήματα σε όσους θεωρούσαν ότι η παρέμβαση του κράτους στην καταπολέμηση των ανισοτήτων είναι επιβεβλημένη. 

Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίστηκε και η  ανάπτυξη κοινωνικών προγραμμάτων με τα οποία διένειμε μικρές δόσεις κρατικών κονδυλίων σε όσους είχαν  ανάγκη.

Φυσικά , αυτή η πολιτική χρηματοδοτήθηκε στο μεγαλύτερο ποσοστό της απο το πετρέλαιο.Σύμφωνα με εκτιμήσεις , στην δωδεκαετία 2000-2012 τα έσοδα απο τις εξαγωγές έφθασαν το 1 τρισ.δολάρια. Ο διάδοχός του Τσάβες , ο κ . Μαντούρο, κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία βίαιη πτώση των τιμών του πετρελαίου που άδειαζε τα δημόσια ταμεία.Το φλερτ με την χρεωκοπία άρχισε να αναδεικνύεται στα πιο έγκυρα ΜΜΕ της υφηλίου. 

Κάποια απο αυτά μάλιστα κάνουν σενάρια παρέμβασης του ΔΝΤ και νουθετούν τις κυβερνήσεις των ισχυρών σχετικά με τον τρόπο που θα χρηματοδοτήσουν την χώρα.

Οι πιο «βιαστικοί» αναφέρονται σε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα καταργούν όλα τα προγράμματα στήριξης των φτωχών και των αδυνάτων.

Σίγουρα οι αρνητικές επιδόσεις της οικονομίας τους προσφέρουν ισχυρά επιχειρήματα. 

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), πέρυσι η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 10% , και προβλέπεται να συρρικνωθεί τουλάχιστον 8% φέτος. Ο πληθωρισμός προβλέπεται να φτάσει το 700%. 

Σε όλη την χώρα, οι ενεργειακές ελλείψεις αφήνουν τους δρόμους καθημερινά στο σκοτάδι επί ώρες. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι περίπου το17% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Βενεζουέλας, το χρέος της χώρας ανέρχεται στο εντυπωσιακό ποσό των 138 δισεκατομμυρίων δολαρίων –ισοδύναμο με έως έξι έτη εξαγωγών πετρελαίου. Στα τέλη Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση ξόδεψε ένα σημαντικό μερίδιο των διαθέσιμων ταμειακών αποθεμάτων της για να κάνει μια πληρωμή 1,5 δισ. δολαρίων, αλλά έχει ακόμα να καλύψει περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια στο τρέχον έτος.

Φυσικά , οι περισσότεροι γραφιάδες παραλείπουν μία πληροφορία που μπορεί να «γυρίσει την παρτίδα».

Σε αυτό το παζλ λοιπόν η  Κίνα μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Το Πεκίνο  έχει χορηγήσει  την τελευταία δεκαετία, δάνεια ύψους περίπου 65 δισ. δολαρίων. Πρόκειται δηλαδή για το  ένα τρίτο του χρέους της Βενεζουέλας.Το κινεζικό μερίδιο του εξωτερικού χρέους της Βενεζουέλας, μπορεί να είναι το πιο εύκολο προς αναδιάρθρωση, χάρη στην δεκαετή συμμαχία μεταξύ του Πεκίνου και του Καράκας. Και το κυριότερο: οι «γύπες» που έχουν χρέος της χώρας στην κατοχή τους  έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πανίσχυρο αντίπαλο στην προσπάθεια τους  να αποκτήσουν κοψοχρονιά -μέσω χρεωκοπίας-  τον έλεγχο της πετρελαϊκής  PDVSA.Κοντολογίς και στην περίπτωση της Βενεζουέλας η νίκη των πιστωτών εμφανίζεται ως πιθανή αλλά –λόγω Κίνας-όχι  αναπότρεπτη.

Μετά το ορόσημο της προεδρίας του Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, η  Βραζιλία έγινε γνωστή ως ένα υπόδειγμα οικονομικής ευθύνης μεταξύ των αναδυόμενων αγορών. 

Έχοντας περιορίσει τον υπερπληθωρισμό και μειώσει το χρέος της, η Βραζιλία αντιμετώπισε την οικονομική κρίση του 2008 καλύτερα από τους περισσότερους, διατηρώντας έναν μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης σχεδόν 4% μέχρι πριν λίγα χρόνια.

Αποτέλεσμα; περίπου 30 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι εισήλθαν στη μεσαία τάξη, δίνοντας στη χώρα τους, την δύναμη να επεκτείνεται παρά το ταραχώδες παγκόσμιο περιβάλλον. 

Επίσης, η απόφαση της βραζιλιάνικης κυβέρνησης να δαπανήσει  σημαντικά κεφάλαια  στο κράτος πρόνοιας άμβλυνε τις ανισότητες. 

Προγράμματα  όπως το  Bolsa Familia ήταν εργαλεία στην προσπάθεια αυτή.

Αυτή η λαμπερή εικόνα της Βραζιλίας στηρίχθηκε  στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων.Τα έσοδα απο το  πετρέλαιο, τον χαλκό, τα σιδηρομεταλλεύματα και τους άλλους φυσικούς πόρους επέτρεψαν να χρηματοδοτούνται τα προγράμματα αυτά και όχι μόνο.

 Όπως και στις άλλες δύο ιστορίες τα προβλήματα ξεκίνησαν όταν οι τιμές και η ζήτηση υποχώρησαν ενώ η οικονομία επηρεάστηκε και απο την νομισματική πολιτική της FED ,η οποία περιόρισε την ροή των κεφαλαίων. 

Και όπως λέει η λαϊκή θυμοσοφία : η φτώχεια φέρνει γκρίνια. Και στην πολιτική, η γκρίνια συνοδεύεται απο σκάνδαλα (το πιο σημαντικό είναι αυτό που σχετίζεται με τη  κρατική εταιρία πετρελαίου Petrobras) και αυτά με την σειρά τους γιγαντώνουν την  λαϊκή δυσαρέσκεια και προσδοκίες για ανατροπή της επικεφαλής  του κυβερνώντος κόμματος των Εργαζομένων (PT) ,της κυρίας Ρούσεφ. 

Πρόκειται για ένα ρεαλιστικό σενάριο για την Νότια Αμερική δεδομένου ότι στην δεκαετία του 1990 και του 2000, 15 πρόεδροι είχαν εκδιωχθεί από την άσκηση εξουσίας πριν από την λήξη της θητείας τους, με τους μισούς από αυτούς να αντιμετωπίζουν διαδικασίες απομάκρυνσης από το Κογκρέσο σε συνδυασμό με μαζικές διαδηλώσεις και τους άλλους μισούς να παραιτούνται απλά την στιγμή που ήρθαν αντιμέτωποι με αποφασισμένους διαδηλωτές. 

Η διαφθορά και τα άλλα σκάνδαλα διαδραμάτισαν κάποιον ρόλο σε όλες σχεδόν τις καταγγελίες, ενώ οι ανεπιθύμητες οικονομικές πολιτικές συνέβαλαν στον περιορισμό της λαϊκής υποστήριξης.

Διαβάζοντας κάποιος για αυτές τις εξελίξεις σε αυτές τις τρεις χώρες σίγουρα θα σκεφτεί: είναι τόσες πολλές οι ομοιότητες ώστε το τυχαίο μετατρέπεται σε αδύνατο.

[--->]