Αφήσαμε το πρώτο μέρος της σειράς πριν από ενάμιση χρόνο
περιμένοντας τον Γκοντό, δηλαδή την αφορμή εκείνη που θα σημάδευε το τέλος και
αυτού του οικονομικού κύκλου. Και σε αυτή την περίπτωση δεν μπορείτε να
παραπονεθείτε καθώς η αφορμή δεν ήταν η βαρετή κατάρρευση μιας εταιρίας όπως η
Lehman, αλλά μια ολόκληρη χολυγουντιανή υπερπαραγωγή που ονομάζεται κορονογιός.
Από τότε ζούμε κυριολεκτικά σε ένα όνειρο καθώς καμία lehman
δεν κατέρρευσε αλλά την ίδια στιγμή βυθίστηκε στη δύση ένα ακόμα τεράστιο
κομμάτι από αυτό που θα ονομάζαμε πραγματική οικονομία. Οι αλλαγές -οικονομικά
μιλώντας- είναι τόσες πολλές και τόσο δραματικές και την ίδια στιγμή όλοι
σφυρίζουν αδιάφορα χειροκροτώντας ένα ακόμα χρηματιστηριακό ρεκόρ.
Στο πρώτο μέρος του κειμένου είχαμε αφήσει το αμερικάνικο
χρηματιστήριο να βρίσκεται σε διπλάσιες αποτιμήσεις σε σχέση με την κορυφή του
κύκλου που έσκασε το 2008· σήμερα οι ίδιοι δείκτες βρίσκονται γύρω στο 30%
ψηλότερα από πέρσι το φθινόπωρο. Πώς συνεχίζεται αυτό το θαύμα?
Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που συνέβη και το θαύμα του
προηγούμενου κύκλου. Με το που έγινε σαφές ότι η κορονο-ιστορία θα είχε
δραματικές παρενέργειες στην παγκόσμια οικονομία, οι μεγαλύτερες κεντρικές
τράπεζες συντονισμένα άρχισαν να τυπώνουν χρήμα με ακόμα πιο ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Τα νέα QE, ακριβώς όπως και τα παλιά, είναι ρυθμισμένα έτσι ώστε να προσφέρουν
άφθονο χρήμα σε αυτούς που έχουν χρήματα, με λίγα λόγια σε αυτούς που τα
επιπλέον χρήματα δεν έχουν που να τα ξοδέψουν και ψάχνουν να τα επενδύσουν. Με
αυτό το τρύκ οι κεντρικές τράπεζες δημιουργούν πληθωρισμό στα επενδυτικά
προϊόντα κι όχι στα καταναλωτικά ακριβώς γιατί όποιος πουλήσει ένα ομόλογο που
το αγόρασε η κεντρική τράπεζα δεν θα κάνει τα χρήματα γαριδάκια, αλλά θα
προσπαθήσει να τα επενδύσει κάπου αλλού.
Η συνταγή ήταν πολύ εύκολη και δοκιμασμένη για να την αφήσουν
ανεκμετάλλευτη, κι έτσι σήμερα όλη αυτή η ρευστότητα που χορηγείται στο σύστημα
πηγαίνει σχεδόν απευθείας στις “επενδύσεις”. Όπου “επενδύσεις” εννοούμε φυσικά
τα καζίνο των αγορών, ή οποιονδήποτε άλλων προϊόντων μπορούν να πλασαριστούν ως
επενδύσεις. Η μετοχή του φιδέμπορα μασκ ενάμιση χρόνο από τότε που την αφήσαμε
έχει δεκαπλασιαστεί και το ίδιο έχει συμβεί στο περίφημο bitcoin και σε μία
ακόμα ντουζίνα κρυπτονομίσματα. Μάλιστα ο μάσκ κάποια στιγμή ανακοίνωσε ότι η
τέσλα αγόρασε bitcoin κάτι που αύξησε την τιμή του bitcoin και φυσικά της τέσλα
(που είχε αγοράσει bitcoins). Κι αυτό το φιδάκι που δαγκώνει την ουρά του
σήμερα βαφτίζεται “επενδυτική συμβουλή”.
Η ευφορία στις βίρτουαλ αγορές είναι τεράστια και η τρέχουσα
σοφία λέει πως ό,τι και να αγοράσετε αποκλείεται να χάσετε. Οι κεντρικές
τράπεζες γουργουρίζουν με ευχαρίστηση την ίδια στιγμή που η “δημιουργική
καταστροφή” σαρώνει τις ζωές δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη τη δύση. Και
όλοι περιμένουν τον πληθωρισμό να έρθει σαν την νέμεση που χτυπάει πάντα την
ύβρη των ανθρώπων.
Ο γκοντό του πληθωρισμού
Όπως δεν βαριέμαι να γράφω ο πληθωρισμός είναι ήδη εδώ και τον
βλέπετε στις τιμές της τέσλα, του μπιτκόιν των έργων τέχνης και όλων αυτών των επενδυτικών
καζινο-εργαλείων. Όσο για τον άλλο πληθωρισμό, αυτόν που αυξάνει τις τιμές των
προϊόντων δεν είμαστε καθόλου σίγουροι πως θα κάνει την εμφάνισή του και οι
διάφορες ταλαντώσεις που βλέπουμε είναι περισσότερο σημάδια των σοβιετικών
αγορών, δηλαδή αγορών όπου η τιμή των προϊόντων καθορίζεται σχεδόν από μια
δράκα μεγάλων dealers και των παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζών, μια κεντρική
διοίκηση δηλαδή.
Ας τα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Πράγματι σε σχέση με
τον προηγούμενο γύρο QE, το σημερινό τύπωμα των κεντρικών τραπεζών έρχεται
ταυτόχρονα με την σημαντική αύξηση των κρατικών ελλειμμάτων σε επίπεδα που
είχαμε να δούμε από το 08-09· ελλείμματα της τάξης του 10% θεωρούνται μια
συνηθισμένη μέρα στο πάρκο (αχ αυτό το αιώνιο τώρα θυμάστε τα αιματηρά
πλεονάσματα του σύριζα το μακρινό 2018-19?)· το ίδιο μοτίβο θα δούμε και μέσα
στο 2021. Σε αντίθεση με τα QE, τα ελλείμματα δεν είναι τόσο καλά μαντρωμένα να
πηγαίνουν μόνο σε αυτούς που έχουν περίσσιο χρήμα. Ικανότατο κομμάτι τους
φυσικά καταλήγει σε αυτούς, όμως άλλο ένα ικανό κομμάτι τους πηγαίνει στην
αγορά καταναλωτικών αγαθών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον δείκτη τιμών
καταναλωτή, ή αλλιώς αυτό που ξέρουμε ως πληθωρισμό.
Όπως είδαμε να γίνεται και το 2008-09 είναι εξαιρετικά πιθανό
ο πληθωρισμός να μην τσιμπήσει. Ο λόγος είναι σχετικά απλός. Τα κράτη έχουν
προσφέρει σημαντικές μεταφορές χρημάτων στον λαουτζίκο σε σχέση με τις
πολιτικές λιτότητας του παρελθόντος, αλλά την ίδια στιγμή πολύ μεγάλα κομμάτια
του λαουτζίκου έχουν χάσει τη γη κάτω από τα πόδια τους και το οικονομικό τους
μέλλον φαντάζει τρομερά αβέβαιο αν όχι σίγουρα καταδικασμένο. Σε μια οικονομία
λοιπόν που φυτοζωεί, το χρήμα που προσφέρουν οι κρατικοί προϋπολογισμοί, έχει
μεγαλύτερες πιθανότητες να αντικαταστήσει τα χαμένα εισοδήματα από την
κορονο-υπερπαραγωγή ή (καθώς τα μέτρα είναι ακόμα αρκετά οριζόντια) να βρεθεί
στο σεντούκι σε αυτούς που δεν έχασαν εισοδήματα. Κι όταν λέμε σεντούκι,
εννοούμε μια κάποια εκδοχή της tesla και του bitcoin ΑΚΑ επενδύσεις.
Υπάρχει όμως πιθανότητα να δούμε κάποιες μέτριες αυξήσεις στις
τιμές των προϊόντων, ακριβώς όπως το είδαμε να συμβαίνει και το 10-11 που μας
έφερε την παλίρροια της “αραβικής άνοιξης”. Αλλά αυτό δεν είναι άλλο από την
υπερχείλιση της ρευστότητας του QE. Kαθώς όπως έχουμε πει, όλα τα επενδυτικά
προϊόντα έχουν πληθωριστεί και είναι πολύ ακριβά, όλο αυτή η θάλασσα
ρευστότητας ψάχνει να βρει αποδώσεις και το χρηματιστήριο προϊόντων είναι μια
από αυτές τις πιθανές διεξόδους. Καθώς στο χρηματιστήριο προϊόντων μόνο ένα
ελάχιστο κλάσμα των συμβολαίων αφορούν πραγματικά προϊόντα και τα υπόλοιπα δεν
είναι παρά στοιχήματα με συμβόλαια που κανείς δεν θέλει ποτέ να παραδώσει ή να
παραλάβει (με λίγα λόγια καζίνο), είναι πιθανό η υπερβάλλουσα ρευστότητα για
επενδύσεις να παρασύρει τις τιμές και εκεί και αυτό να αυξήσει τις τιμές των
πραγματικών προϊόντων όπως έγινε το 10-11. Παρότι αυτό είναι ένα από τα νέα
zeitgeist των αγορών, οι τιμές των εμπορευμάτων δεν βρίσκονται παρά σε ένα
κλάσμα της αξίας που είχαν στην φούσκα του 2010-11. Ευκαιρία για “επενδύσεις”
θα σου πουν κάποιοι αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Διότι το να βλέπουμε μυωπικά τις “αγορές” και να κοιτάμε τα
διαγράμματά τους, μας αποτρέπει από το να δούμε ότι υπάρχουν διάφορα υπόγεια
τσουνάμι που δεν αφορούν καθόλου αυτό το χρηματιστηριακό μουτζούρη αλλά πολύ
πιο απτά πράγματα. Και αυτά είναι πολύ πιο πιθανό να επηρεάσουν τις “αγορές”
από περάστε κόσμοι όλοι κερδίζουν.
Οι τεκτονικές κινήσεις του 2021
Για αρχή έχουμε αναφέρει ήδη την τεράστια καταστροφή που έχουν
υποστεί στη δύση πολύ μεγάλα τμήματα του πληθυσμού σε σχέση με την
κορονο-υπερπαραγωγή. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους δεν θα
επιστρέψουν ποτέ στο 2019· μέχρι σήμερα αυτό κρύβεται πίσω από την κατάσταση
έκτακτης ανάγκης, τους κατ’ οίκον εγκλεισμούς και τις μεταφορές χρημάτων από
τους κρατικούς προϋπολογισμούς, αλλά σύντομα, καθώς ο νέος κόσμος θα ανατέλλει,
οι φόβοι θα μετατραπούν σε απτές πραγματικότητες· όπως έγινε και με τα μνημόνια
στην ελλάδα (εξαιρετικός οδηγός αν προσπαθείτε να ψηλαφίσετε το πως συμβαίνουν
τα πράγματα).
Την ίδια στιγμή που το κράτος σας δίνει 500-1000 ευρώ για να
το βουλώσετε και αυτό το μήνα, η άμαζον ή κάποια άλλη μεγάλη εταιρία με άπειρη
ρευστότητα λόγω QE σας τρώει το παντεσπάνι. Στην ελλάδα λέει ότι οι πωλήσεις
καταναλωτικών αγαθών στα σουπερμαρκετ έχουν αυξηθεί κατά 15%. Αυτό δεν
συμβαίνει διότι όλοι έχουν λεφτά και θέλουν να τα ξοδέψουν, αλλά διότι τα
καταστήματα που συνήθως πουλάνε καταναλωτικά αγαθά είναι κλειστά.
Η άλλη μεγάλη αλλαγή είναι τα αποτελέσματα που έχει ο ψυχρός
πόλεμος που οι ΗΠΑ αναζωπυρώνουν ελπίζοντας να μη χάσουν την πρωτοκαθεδρία
τους· αναζωπύρωση που δημιουργεί ένα σωρό εμπλοκές στις διαδρομές μεταξύ
virtual αγορών και πραγματικών προϊόντων. Όπως έγινε πέρσι αντιληπτό με τις
μάσκες και τους αναπνευστήρες, είναι πολύ διαφορετικό πράγμα να έχεις ένα
συμβόλαιο ή μια παραγγελία με μάσκες και να έχεις ένα κοντέινερ με μάσκες. Αυτό
ακριβώς βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα με τα τσιπάκια, καθώς οι κινέζικες
εταιρίες αναμένοντας το αμερικάνικο εμπάργκο, ρούφηξαν όλη την παραγωγή,
δημιουργώντας πλασματικές αλλά πολύ πραγματικές ελλείψεις στην υπόλοιπη αγορά.
Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων είναι από τους πρώτους που παραπονιούνται καθώς
έχουν μετατρέψει τα αυτοκίνητά τους σε γκατζετάκια γεμάτα αισθητήρες και
μικροτσίπ την προμήθεια των οποίων δεν ελέγχουν οι ίδιοι.
Αυτό λοιπόν που είναι εξαιρετικά πιο πιθανό να δούμε, είναι ο
μηχανισμός τιμών να μην μπορεί να αντικατοπτρίσει τις συνθήκες της αγοράς και
οι σοβιετικού τύπου ελλείψεις που ζούμε ήδη να γίνουν πιο συνηθισμένες και
κοινότοπες. Μέσα στο 2020 το είδαμε αυτό να συμβαίνει πολύ συχνά και σποραδικά·
μία το κωλόχαρτο και τα ζυμαρικά, μία οι υπολογιστές, μία οι καρέκλες γραφείου
και μετά οι webcams. Η καλοκουρδισμένη μηχανή των just in time αγορών κάθε άλλο
παρά καλοκουρδισμένη φαίνεται. Ο λόγος που δεν το έχουμε νιώσει πραγματικά αυτό
σε αντίθεση με τους σοβιετικούς, είναι διότι τα προϊόντα σε “έλλειψη” δεν είναι
αρκετά επιθυμητά για να δημιουργήσουν τις πασίγνωστες σοβιετικές ουρές και την
ίδια στιγμή κανείς δεν πιστεύει ότι αυτές οι “ελλείψεις” ήρθαν για να μείνουν.
Όπως και με τα ταιβανικά τσιπάκια, όταν άδειασαν τα ράφια από μακαρόνια και
αλεύρι, τα σούπερμάρκετ τα άφησαν άδεια και δεν αύξησαν ιδιαίτερα τις
παραγγελίες ακριβώς διότι καταλαβαίνουν ότι δεν αρχίσαμε ξαφνικά να τρώμε
παραπάνω μακαρόνια.
Οι απευθείας μεταφορές χρημάτων προς τους μουζίκους που έχουν
αρχίσει τα κράτη, είναι εξαιρετικά πιθανό να κάνουν αυτές τις σοβιετικού τύπου
ελλείψεις πιο έντονες. Το μποτιλιάρισμα στα κοντέινερ στο Λος Αντζελες (η πιο
γρήγορη και φθηνή σύνδεση κίνας-ηπα), δεν δείχνει το πόσο καλά τα πάει η αμερικάνικη
οικονομία ή οι μουζίκοι της, αλλά τις συνεχείς ανισορροπίες ΑΚΑ bottlenecks που
δημιουργούνται στην αγορά. Ακριβώς όπως και στην ορίτζιναλ σοβιετία ο κόσμος
είχε χρήματα, αλλά δεν υπήρχαν αρκετά επιθυμητά προϊόντα τριγύρω· αυτά που
υπήρχαν τριγύρω σε τεράστιες ποσότητες, ήταν τα “ανεπιθύμητα” που παραμένουν
στα ράφια.
Παρά το γεγονός ότι τα νέα μάρκετινγκ κανάλια λειτουργούν
αρκετά καλά (παρατηρήστε πως με τα φεγγάρια διάφοροι φίλοι σας, σας αναφέρουν
την ίδια ιδέα που μέχρι σήμερα δεν τους είχε περάσει ποτέ από το μυαλό, πχ ένα
γραφείο που ανεβοκατεβαίνει το ύψος του), τα “ανεπιθύμητα” προϊόντα θα
αυξάνονται σε σχέση με τα επιθυμητά.
Η YOLO υπόθεση
Υπάρχουν πολλοί που περιμένουν ότι με το τέλος της κρίσης θα
έρθει μια άνευ προηγουμένου αύξηση της κατανάλωσης και αυτό θα δημιουργήσει την
πολυπόθητη αύξηση του πληθωρισμού. Η δική μου υπόθεση κοινωνικά δεν βρίσκει
πουθενά ένα τέτοιο κλίμα, αλλά δεν υπάρχει λόγος να το αποκλείσουμε. Νομίζω το
καλοκαίρι (που δεν έχει κορονογιό) θα είναι μια καλή εποχή για να παρατηρήσουμε
μια τέτοια αντίδραση. Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε πως όλη αυτή η χαρά του
καζίνο αφορά ολοένα και λιγότερους ανθρώπους καθώς οι ανισότητες αυξάνονται και
άρα όλο και λιγότεροι άνθρωποι θα έχουν όλο και περισσότερα χρήματα. Κι αυτό
σημαίνει αυτόματα ότι τα χρήματα αυτά είναι προς “επένδυση” κι όχι προς
“κατανάλωση”. Γιατί? Διότι όταν έχεις χίλια ευρώ επιπλέον, μπορεί να τα φας σε
γαριδάκια αλλά αν έχεις 50.000 είναι σίγουρο ότι δεν θα αγοράσεις γαριδάκια με
τα περισσότερα από αυτά.
Αν κάτι πρέπει να παραδεχθούμε στις κεντρικές τράπεζες είναι
πως για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια QE καταφέρνουν να κάνουν πραγματικότητα
αυτό που υποτίθεται ήταν ένας από τους βασικούς στόχους του QE. Να αυξήσει
δηλαδή τις πληθωριστικές προσδοκίες στο ευρύ κοινό με την ελπίδα ότι ο φόβος
του πληθωρισμού θα σε κάνει να αγοράσεις κάτι τώρα κι όχι του χρόνου. Μην
ξεχνάμε ότι το μόνο χρήμα που έχει υπάρξει είναι αυτό που καταναλώνεται.
Αλλά ακριβώς επειδή το χρήμα που τυπώνεται είναι προς επένδυση
κι όχι προς κατανάλωση, οι πληθωριστικές προσδοκίες οδηγούν στον ακόμα
μεγαλύτερο πληθωρισμό των τιμών των “assets” όπως η τέσλα και το bitcoin
επενδυτικών αγαθών δηλαδή, κι όχι καταναλωτικών.
Οι χρόνιες ελλείψεις για τους χρόνιους φουστηδες
Πολιτικά μιλώντας το επόμενο σκαλοπατάκι είναι το πως θα
παρακαμφθούν οι αντιδράσεις αυτών που καταστρέφονται από τον νέο οικονομικό
μετασχηματισμό και νομίζω εδώ είναι που θα δούμε ένα άλλο πληθωριστικό σημείο.
Ακριβώς επειδή ζούμε την αντεπανάσταση του μακρονισμού στις ηπα, το πιο πιθανό
σενάριο είναι αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει ήδη. Ο αποκλεισμός των “ατάκτων”
θα γίνει από τις ίδιες τις εταιρίες κι όχι τόσο από το κράτος. Ακριβώς όπως το
facebook δεν έχει καμία υποχρέωση να τηρήσει το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης
που προστατεύει το αμερικάνικο σύνταγμα, έτσι και το σούπερμαρκετ ή η άμαζον
δεν έχει καμία υποχρέωση να τηρήσει το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στα αγαθά.
Οι τελειωμένοι καπιταλίστας θα σου πούνε εδώ ότι αυτό είναι
αδύνατο διότι θα βρεθεί κάποιος άλλος που θα το κάνει, αλλά αυτή η υπόθεση
εργασίας προϋποθέτει ίση πρόσβαση στις αγορές, μια φαντασίωση που πολύ συχνά
στον ιστορικό καπιταλισμό δεν ίσχυει.
Ήδη ο μακρονισμός έχει φροντίσει έτσι ώστε να καθαρίσει τον
ανταγωνισμό για να μην κινδυνεύει η κάθε άμαζον από τον κάθε ασυνείδητο που θα
πουλάει προϊόντα σε πούστηδες· ακόμα και οι μικροί έμποροι πουλάνε πια μέσω της
amzon κι άρα υπόκεινται στους κανόνες της. Σε μια οικονομία που το χρήμα
τυπώνεται και προσφέρεται στους ημετέρους, το κίνητρο του κέρδους είναι
ανύπαρκτο· ενώ το πραγματικό κίνητρο (όπως πάντα) είναι ο έλεγχος. Το χρήμα
είναι το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται αυτός ο έλεγχος.
Αυτό που βλέπουμε ήδη να συμβαίνει εγώ πιστεύω ότι θα ενταθεί.
Οι εταιρίες θα βάζουν ένα σωρό προϋποθέσεις συμμόρφωσης προς τους επίδοξους
καταναλωτές προκειμένου να τους διαθέτουν τα προϊόντα τους. Ακριβώς όπως ήδη
για να μπεις αν ψωνίσεις σε ένα μαγαζί θα πρέπει σήμερα να έχεις ένα αρνητικό
τεστ, αν θέλεις να ανεβάσεις βίντεάκια στο youtube πρέπει να “τηρείς τους
κανόνες της κοινότητας” κλπ κλπ. Το περιτύλιγμα του περιορισμού θα είναι βασικά
αδιάφορο· τι σημασία θα έχει αν το λέμε κορονοδιαβατήριο, πράσινη κάρτα αγάπης
προς το περιβάλλον, ή πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.
Κι εδώ βλέπουμε σαφώς πως όσο πιο συγκεντρωμένη είναι μια
αγορά τόσο εύκολο είναι να εφαρμοστεί αυτό το μέτρο. Σε αυτή τη λειτουργία
συγκέντρωσης αποσκοπούν τα ό,τι να’ναι λοκντάουν που απαγορεύουν στο κομμωτήριο
να ανοίξει, αλλά επιτρέπουν στην αμαζον να λειτουργεί χωρίς κανένα πρόβλημα.
Αυτή η συγκέντρωση ονομάζεται ιστορικά δημιουργική καταστροφή. Μόνο που -όπως
συμβαίνει σχεδόν κάθε φορά στον ιστορικό καπιταλισμό- αυτός που καταστρέφεται
και αυτός που δημιουργείται δεν είναι δύο τυχαία υποκείμενα.
Και ένας εξωτερικός οικονομικός αρμαγεδόνας.
Όλα αυτά δεν είναι γραμμένα σε πλάκες και οι καραμπόλες θα
είναι πολλές, όμως αυτή είναι η κατεύθυνση και αυτή είναι η πρεμούρα των
μακρονικών ελιτ μετά το φιάσκο της εκλογής τράμπ και την επιστροφή στη
νομιμότητα του μπάιντεν. Θα πιέσουν για όλα ταυτόχρονα, όσο πιο βιαστικά
μπορούν. Το τι θα δουλέψει τι όχι κι αν θα επιβιώσουν αυτής της διαδικασίας
είναι περισσότερο θέμα τύχης παρά κάποιας οργανωμένης αντίστασης. Διότι υπάρχει
κάποια απελπισία όταν την ίδια στιγμή που εφαρμόζεται η μακρονική αντίδραση, εντείνεται
και η πίεση προς τους “γεωπολιτικούς” αντιπάλους που εδώ και 3-4 μήνες φαίνεται
να αποφάσισαν από κοινού να τραβήξουν μια γραμμή στην άμμο.
Κι αυτό παρότι δεν θα οδηγήσει πιθανότατα σε παγκόσμιο πόλεμο
(κανείς στη δύση δεν έχει ακόμα τα μέσα για να τον διεξάγει), θα οδηγήσει σε
τεράστιες οικονομικές αναταράξεις. Οι δημοκρατικοί στις ΗΠΑ δεν θα κωλώσουν να
βάλουν τους ουκρανούς να πεθάνουν για να φέρουν τους ευρωπαίους πιο κοντά στο
αμερικάνικο μαντρί (στη γερμανία οι πράσινοι που είναι οι αγαπημένοι τους ήδη
ράβουν τα καλά τους), αλλά και οι ρώσοι έχουν κάνει σαφές ότι δεν θα κωλώσουν
να κόψουν το αέριο στην ευρώπη αν αυτή συνεχίσει να συμπεριφέρεται επιθετικά.
Ακριβώς την ίδια αντίδραση είχε και η Κίνα όταν πριν ένα μήνα οι ευρωπαίοι
επέβαλαν κυρώσεις. Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν άντεξαν να μην εκφράσουν την
έκπληξή τους που οι κινέζοι επέλεξαν να απαντήσουν κι αυτοί με ανάλογες
κυρώσεις ψελλίζοντας: “η κινέζικη απάντηση είναι άδικη διότι οι δικές μας
κυρώσεις είναι υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”
Παρότι αυτό το σκετσάκι το έχουμε δει στο blackadder (οι
ιθαγενείς απαγορεύεται να απαντάνε στις σφαίρες μας παρά μόνο με
καλο-ακονισμένα μάνγκο), αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Κι σε αυτό το
σκηνικό εγώ θα σας έλεγα να ξεχάσετε την φαντασίωση πως στην αγορά υπάρχουν τα
πάντα για πάντα καθώς θα το βιώνουμε όλο και πιο συχνά αυτό. Κι όταν οι
“ελλείψεις” θα είναι κινέζικα κινητά, ε κάπως θα ζήσουμε και χωρίς αυτά, αλλά
κανείς δεν σου έχει υπογράψει ένα συμβόλαιο πως οι ελλείψεις θα είναι στα επουσιώδη.
Κι εκεί να δείτε μετά πληθωρισμός που έχει να πέσει όπως θα μπορέσει να σας
επιβεβαιώσει και κάποιος που έζησε στην κατοχή 🙂
Διότι αν θέλετε ένα πραγματικό σενάριο πληθωρισμού, αυτό θα
είναι να αποφασίσει η κίνα και η ρωσία πως δεν αξίζει τον κόπο να συνεχίζουν
την εμπορική τους σχέση με τη δύση, από τη στιγμή που η δύση απειλεί άμεσα την
ύπαρξή τους. Σε αυτή την περίπτωση και τα δύο στρατόπεδα θα είναι γεμάτα από
τυπωμένο χρήμα που σουλατσέρνει εδώ κι εκεί άσκοπα· αλλά μόνο το ένα στρατόπεδο
έχει και τα αντίστοιχα αγαθά για να δώσει σε αυτό το χρήμα κάποια αξία.
Σε αυτό το σενάριο λοιπόν θα δούμε στη δύση ένα τρομακτικό
πληθωριστικό σοκ, ακριβώς διότι οι τεράστιες ελλείψεις σε προϊόντα που θα
υπάρξουν, θα πανικοβάλλουν τους “επενδυτές” να γίνουν καταναλωτές. Να πουλήσουν
δηλαδή τα dogcoin τους και να αγοράσουν όσο όσο ένα καινούργιο κινητό, ένα
καινούργιο κατσαβίδι, ένα καινούργιο δεν ξέρω κι εγώ τι που μέχρι τώρα
παραγόταν στην κίνα, διότι σε 2 μήνες από τώρα η αγορά θα έχει στερέψει. Το πιο
κοντινό παράδειγμα είναι η πετρελαϊκή κρίση του 1973, αλλά αυτή τη φορά σε
διαστάσεις σούπερνοβα. Το 1973 η δύση είχε την παραγωγική ικανότητα, απλά το
πετρέλαιο έγινε σπάνιο και ακριβό. 40 χρόνια συνεχούς αποβιομηχάνισης και
μεταφοράς της παραγωγής ακόμα και των πιο αστείων πραγμάτων στην ανατολή, θα
σιγουρέψουν πως το πληθωριστικό σοκ θα είναι τρομακτικό.
[------>]
