Του Νίκου Στραβελάκη
Όταν η πανδημία ήρθε να προστεθεί στη πρώτη μεγάλη κρίση του 21ου αιώνα αρκετοί θεωρήσαμε ότι αυτό θα σημάνει παράταση στη διάρκειά της και ένταση των συνεπειών της. Η επίσημη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης προεξάρχουσας της Γερμανίας ήταν ότι η όποια επιδείνωση θα είναι παροδική. Αφού η πανδημία είναι υπεύθυνη για τη κρίση, η κρίση θα φύγει μαζί με τη πανδημία. Στην πορεία έβαλαν νερό στο κρασί τους μπροστά στα διψήφια ποσοστά ύφεσης, όμως ποτέ δεν εγκατέλειψαν αυτή τη λογική.
Το τελευταίο Eurogroup (Δευτέρα 30/11/2020) είναι η απόδειξη. Σε αυτό αποφασίσθηκε η ανασυγκρότηση του ESM. Βασικό στοιχείο της ανασύστασης είναι η θεσμοθέτηση και λειτουργία στο τέλος του 2022 του «Ταμείου Ενιαίας Εξυγίανσης» ενός δανειστή τελευταίας καταφυγής για τις Ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες.
Η υλοποίηση της αναδιάρθρωσης είχε μπλοκαριστεί από Ιταλικό βέτο το Μάρτιο του 2020 και βασικός λόγος ήταν η άρνηση της Γερμανίας και της Ολλανδίας στην έκδοση ευρωομολόγων. Στην πραγματικότητα η Ιταλία φοβόταν μια αναδιάρθρωση του Ιταλικού χρέους σε βάρος των ομολογιούχων με άλλα λόγια ένα PSI τύπου Ελλάδας. Έκτοτε το θέμα είχε παγώσει μέχρι την περασμένη Δευτέρα (30/11) που η αναδιάρθρωση εγκρίθηκε χωρίς ενστάσεις.
Όπως κάθε τραπεζική αναδιάρθρωση έτσι και η συγκεκριμένη έχει σημαντικές επιπτώσεις για τις τράπεζες αλλά το κυριότερο έχει σημαντικές επιπτώσεις για την κοινωνία. Ας ψηλαφίσουμε τι σημαίνουν αυτά που αποφασίσθηκαν.
Ο επικεφαλής του Eurogroup κ. Ντόναχιου ανάφερε ότι η σύσταση του ταμείου «ήρθε δύο χρόνια νωρίτερα γιατί υπάρχει σημαντική πρόοδος στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων». Σε αυτές τις λίγες λέξεις κρύβεται και η ουσία της όλης αναδιάρθρωσης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αποφασίσει ότι οι συστημικές τους τράπεζες θα έχουν απαλλαγεί από τα κόκκινα δάνεια που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Δεν μοιάζει να τους απασχολούν οι προειδοποιήσεις της ΕΚΤ και του ΔΝΤ για πρωτοφανή αύξηση των κόκκινων δανείων λόγω COVID.
Ποιος είναι ο λόγος που η ΕΕ παίρνει αυτή τη στάση εν μέσω πανδημίας; Άποψή μου είναι ότι έχει γίνει πλέον πασιφανές ότι η κρίση που ξεκίνησε το 2007/8 και διαρκεί με διαφορετική ένταση σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με μείωση των μισθών.
Οι μισθοί μειώθηκαν, οι εργασιακές σχέσεις κατεδαφίσθηκαν όμως οι επενδύσεις δεν ήρθαν. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα ισχύει τηρουμένων των αναλογιών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Βασικός λόγος για αυτό το αποτέλεσμα είναι ότι η καταστροφή κεφαλαίου προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς λόγω του ότι είναι συνδεδεμένη με σημαντικές τραπεζικές ζημίες.
Οι τελευταίες δεν είναι άλλες από την αναγνώριση των ζημιών από τα κόκκινα δάνεια. Η τρέχουσα τραπεζική αναδιάρθρωση λοιπόν σημαίνει ότι οι ρυθμοί απαξίωσης κεφαλαίου οι πλειστηριασμοί με άλλα λόγια θα επιταχυνθούν το επόμενο διάστημα.
Έτσι εξηγείται και η επιτακτική απαίτηση των «θεσμών» για εφαρμογή του νέου πτωχευτικού κώδικα στην Ελλάδα από 1/1/2021, οι εξελίξεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, με αιχμή την τράπεζα Πειραιώς, αλλά και τα εδάφια της έκθεσης Πισσαρίδη που αναφέρονται στο μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων που τις καθιστά αναποτελεσματικές στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού. Όλα συντείνουν στο ότι βρισκόμαστε μπροστά στο «μεγάλο ξεκαθάρισμα».
Οι συνέπειες για τις κοινωνίες προβλέπονται τρομακτικές αφού οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν μοιάζει να ενδιαφέρονται ούτε καν για τη νέα γενιά κόκκινων δανείων που γεννά η νέα όξυνση της κρίσης στο πλαίσιο της πανδημίας. Το αντίθετο το κείμενο του Eurogroup προβλέπει αυξημένη «παρακολούθηση» και «εποπτεία». Η «παρακολούθηση» αφορά τους εθνικούς προϋπολογισμούς και η εποπτεία την επίβλεψη του ESM στις δανειακές γραμμές των κορωνοδανείων.
Κοντολογίς, η αναδιάρθρωση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και η συνακόλουθη επιτάχυνση της πτώχευσης επιχειρήσεων και νοικοκυριών θα λάβει χώρα ανεξάρτητα από την εξέλιξη της πανδημίας και των συνεπειών της. Μάλιστα είναι πιθανό η πανδημία να επιτάχυνε και τις διαδικασίες υλοποίησης των αναδιαρθρώσεων αφού έφερε μαζί της το περιβόητο «Ταμείο Ανάκαμψης» στο οποίο εναποτέθηκαν και όλες οι ελπίδες για την ανάκαμψη των Ευρωπαϊκών οικονομιών.
Όμως το Ταμείο Ανάκαμψης ακόμη και αν υλοποιηθεί σύμφωνα με τα εξαγγελθέντα έχει
σημαντικές προϋποθέσεις απορρόφησης των κονδυλίων τόσο για τα κράτη όσο και για
τις επιχειρήσεις. Προϋποθέσεις που είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιηθούν από τις
περιφερειακές οικονομίες του νότου και από μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με άλλα
λόγια η επόμενη φάση της κρίσης θα χαρακτηρισθεί από προλεταριοποίηση
σημαντικού τμήματος των μεσαίων στρωμάτων και ένταση των εισοδηματικών και
περιφερειακών ανισοτήτων
