Το ρεπορτάζ του astraparis.gr για τους «εξαφανισμένους» της
Μονολιάς αναδεικνύεται μέσα από εκτενές άρθρο της ηλεκτρονικής σελίδας της
βρετανικής εφημερίδας “Guardian”, την Παρασκευή 19 Ιουνίου 2020.
“Πατώντας” πάνω στο ρεπορτάζ του Γιάννη Στεβή, διευθυντή του
astraparis.gr, για τους «εξαφανισμένους»
της Μονολιάς, που έφτασαν στις 30 Απριλίου 2020 σε αυτήν την παραλία της Χίου,
η δημοσιογραφική έρευνα του Guardian με
επαφές με τα υπουργεία Μετανάστευσης και Ασύλου, Ναυτιλίας αλλά και οργανώσεις
όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, αναφέρεται στα λεγόμενα push back και στους
πρόσφυγες που «εξαφανίζονται».
Τα pushback
“Η ειδησεογραφική ιστοσελίδα Αστραπάρης που έφτιαξε ο
Γιάννης Στεβής, έγινε μάρτυρας μιας από τις πιο σημαντικές περιόδους στην
πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία: τη συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση. Τους τελευταίους
μήνες τα ρεπορτάζ του στράφηκαν στο θέμα των λεμβών που μετέφεραν αιτούντες
άσυλο, οι οποίοι όμως άρχισαν να «εξαφανίζονται» μετά την άφιξή τους στις
ελληνικές ακτές”, αναφέρει ο Guardian, επιχειρώντας να περιγράψει στους
αναγνώστες του πώς ένα από τα πολλά θέματα του astraparis.gr σχετικά με την
προσφυγική κρίση πυροδότησε την αντιπαράθεση μεταξύ των στοιχείων που αναλυτικά
καταγράφηκαν στο ρεπορτάζ και των δηλώσεων των αρμοδίων που αρνούνταν την άφιξη
και την ίδια την ύπαρξη των προσφύγων στην ακτή της Μονολιάς, ξεσκεπάζοντας τα
pushback που πραγματοποιούνται με εντολές της κυβέρνησης.
Η επίσημη «γραμμή», λέει ο Γιάννης Στεβής στον Guardian, ήταν
ότι η βάρκα είχε ξεβραστεί άδεια στις ακτές του νησιού, «κάτι που αντιφάσκει με
όλες τις μαρτυρίες που είχα συγκεντρώσει από αξιόπιστους μάρτυρες».
Ο astraparis.gr δεν ήταν το μόνο site που έγραψε για τις
αφίξεις, το Chios Press αναφέρθηκε επίσης στο θέμα αλλά αργότερα το θέμα
«κατέβηκε», αναφέρει η βρετανική εφημερίδα. Διαγράφηκαν επίσης τα σχόλια μίας
ομάδας στο Facebook όπου συζητούνταν οι μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων της άφιξης
των προσφύγων.
Η αναφορά του Γιάννη Στεβή, δεν τον έκανε δημοφιλή. «Προσπαθώ
να λέω τα πράγματα όπως είναι, αν και είναι δύσκολο να κάνω κάτι τέτοιο σε ένα
μικρό μέρος όπου όλοι γνωρίζουν ο ένας τον άλλον με το μικρό του όνομα. Έχω
χάσει φίλους και έκανα πολλούς εχθρούς», περιγράφεται ανάγλυφα στο ρεπορτάζ
της βρετανικής ιστοσελίδας.
Από τις διασώσεις στις… επιστροφές
Σκιαγραφώντας το πώς έχει διαμορφωθεί η πολιτική κατάσταση στο
Αιγαίο και στο προσφυγικό, ο Guardian αναφέρει:
Όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης οδήγησε τους συντηρητικούς της Νέας
Δημοκρατίας στην εξουσία τον περασμένο Ιούλιο, υποσχέθηκε να διαχειριστεί τις
μεταναστευτικές ροές στα νησιά και να ενισχύσει τα σύνορα. Αυτή η δέσμευση
δοκιμάστηκε νωρίτερα αυτό το έτος από μια απότομη αύξηση των αιτούντων άσυλο
που διασχίζουν το Αιγαίο, αφού ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
διακήρυξε ότι θα «ανοίξει τις πύλες» προς την Ευρώπη, τερματίζοντας ουσιαστικά
τη συμφωνία του με την Ε.Ε. να φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες με αντάλλαγμα
χρηματική βοήθεια.
Από τις αρχές Μαρτίου, υπάρχει μια τεταμένη αντιπαράθεση στα
χερσαία και θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών. Και μαζί, ολοένα αυξανόμενες
αναφορές για παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων και μεταναστών από την Ελλάδα
στην Τουρκία.
«Στο Αιγαίο γινόμαστε μάρτυρες αυτού του ακήρυκτου πολέμου.
Βλέπουμε ότι δεν φτάνουν βάρκες στην Ελλάδα επειδή δεν τις αφήνουν να φτάσουν.
Τα pushbacks είναι στην ημερήσια διάταξη. Αυτό που δεν είχαμε ξαναδεί ήταν οι
βάρκες να φτάνουν και οι άνθρωποι να εξαφανίζονται», επισημαίνει ο Γιάννης
Στεβής.
Το περιστατικό της Μονολιάς
Στη συνέχεια του ρεπορτάζ γίνεται εκτενής αναφορά στα γεγονότα
της 30ής Απριλίου 2020, στην εξέλιξη της ιστορίας αλλά και στον αποκλεισμό από
το facebook της ιστοσελίδας μας εξαιτίας της συγκεκριμένης είδησης.
“Στις 30 Απριλίου, συνέβη ακριβώς αυτό, μια βάρκα έφτασε
και οι πρόσφυγες «εξαφανίστηκαν». Ένας αυτόπτης μάρτυρας, που μίλησε με την
προϋπόθεση να διατηρήσει την ανωνυμία του, είπε ότι είδε και έβγαλε φωτογραφίες
της βάρκας στην παραλία της Μονολιάς στη Χίο ενώ ένας Έλληνας αξιωματικός του
λιμενικού τού είπε ότι οι πρόσφυγες κατέβηκαν από τη βάρκα και κρατούνταν σε
ένα κοντινό σπίτι. Ο αξιωματικός είπε στον μάρτυρα να πάει σπίτι του και τον
προειδοποίησε ότι τον παρακολουθούν.
Η τύχη των προσφύγων
παραμένει άγνωστη, παρ’όλο που η τουρκική ακτοφυλακή ανέφερε ότι πήρε μια ομάδα
14 ατόμων από μια ακατοίκητη βραχονησίδα στα τουρκικά χωρικά ύδατα την 1η
Μαΐου. Δύο ανεξάρτητες οργανώσεις ερευνητικής δημοσιογραφίας, οι Bellingcat και
Lighthouse Reports, δημοσίευσαν πρόσφατα έναν λεπτομερή απολογισμό από παρόμοιο
pushback στις 28 Απριλίου στο κοντινό νησί της Σάμου. Σε αυτό το περιστατικό,
αναφέρεται ότι το ελληνικό λιμενικό έθεσε υπό κράτηση τους νεοφερμένους, πριν
τους επιβιβάσει σε σωσίβια λέμβο χωρίς κινητήρα την οποία κατόπιν προώθησε προς
τα τουρκικά χωρικά ύδατα»
Η κατάρριψη του μύθου των μηδενικών αφίξεων
Απαντώντας σε ερωτήσεις στο κοινοβούλιο σχετικά με το pushback
στη Μονολιά, ο υπουργός Μετανάστευσης και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, που
εκλέγεται στη Χίο, Νότης Μηταράκης, ανέφερε ότι αυτά τα δημοσιεύματα «δεν
υπάρχουν ως γεγονότα». Σε συνέντευξή του στα ΜΜΕ ο κ. Μηταράκης ισχυρίστηκε
επίσης ότι οι φωτογραφίες του σκάφους στην ακτή μπορεί να είχαν τραβηχτεί από
τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο.
Δύο εβδομάδες μετά την δημοσίευση του πρώτου ρεπορτάζ, ο astraparis.gr δημοσίευσε και δεύτερο ρεπορτάζ
ως απάντηση στις αρνήσεις του υπουργού, με τον τίτλο «Είναι εξωγήινοι στην παραλία Μονολιάς, αυτοί που βλέπουμε κύριε Μηταράκη;». Η φωτογραφία που
συνόδευε το ρεπορτάζ έδειχνε πρόσφυγες
που περπατούσαν στη Μονολιά. Ο Γιάννης Στεβής δημοσιοποίησε τα μεταδεδομένα της
φωτογραφίας, τα οποία αποδείκνυαν ότι ελήφθη πράγματι στις 30 Απριλίου.
Λίγες μέρες μετά το δεύτερο άρθρο, οι δημοσιεύσεις του
astraparis.gr στο Facebook εξαφανίστηκαν εν μία νυκτί, υποδηλώνοντας στοχευμένη
διαδικτυακή επίθεση. Η δημοτική παράταξη της Χιακής Συμπολιτείας με ανακοίνωσή
της καταδίκασε την προφανή διαδικτυακή επίθεση εναντίον του δημοσιογράφου. Η
Ερμιόνη Φρεζούλη, μέλος της παράταξης και πρώην δημοτική σύμβουλος της Χίου,
δήλωσε ότι «χρειαζόμαστε πραγματικά δημοσιογράφους όπως ο Ιωάννης Στεβής και
άλλα μέσα, όπως το Press Project [ένα ανεξάρτητο ελληνικό μέσο ενημέρωσης]».
Η Ερμιόνη Φρεζούλη επισημαίνει ότι το να μιλάς για τέτοια
θέματα είναι πολύ δύσκολο σε ένα μικρό νησί. «Ακόμα κι αν κάποιοι είναι
αλληλέγγυοι με τους πρόσφυγες, δεν θα τολμούσαν να βγουν δημόσια και να
εναντιωθούν στον υπουργό Μετανάστευσης. Εκλέχθηκε στη Χίο και την εκπροσωπεί
στη Βουλή. Αν κάποιος έχει μία δουλειά ή ένα μαγαζί που εξαρτάται από την
κοινωνία, θα φοβηθεί. Όλα τα νησιά είναι μικρές κοινωνίες κι έτσι υπάρχει αυτή
η κοινωνική λογοκρισία».
Εμμένουν στην άρνηση
Το υπουργείο Μετανάστευσης απέρριψε το αίτημα του Guardian για
σχολιασμό. Οι λιμενικές αρχές στη Χίο αρνήθηκαν ότι υπήρξαν αφίξεις στις 30
Απριλίου. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και η ΄Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για
τους Πρόσφυγες έχουν και οι δύο εκδώσει ανακοινώσεις που παροτρύνουν την Ελλάδα
να διερευνήσει τις καταγγελίες. «Έχουν αυξηθεί οι ισχυρισμοί για τέτοια
περιστατικά από τον Μάρτιο και αναφορές δείχνουν ότι αρκετές ομάδες ανθρώπων
ενδέχεται να έχουν επιστραφεί μαζικά αφού έφτασαν στην ελληνική επικράτεια»,
δήλωσε εκπρόσωπος της UNHCR. Ωστόσο, την περασμένη εβδομάδα ο Έλληνας υπουργός
Ναυτιλίας, Ιωάννης Πλακιωτάκης, αρνήθηκε τους ισχυρισμούς. «Η ελληνική
ακτοφυλακή λειτουργεί πάντα σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου»,
είπε σε συνέντευξη τύπου.
«Το pushback δεν είναι κάτι που απλά παραβιάζει τον νόμο.
Είναι ανήθικο από κάθε πλευρά, ανεξάρτητα από το πώς το αντιμετωπίζεις: σε
προσωπικό, ηθικό, θρησκευτικό, πολιτικό επίπεδο. Απειλούν ανθρώπινες ζωές και
θέτουν σε κίνδυνο τη φήμη της χώρας», καταλήγει ο Γιάννης Στεβής.
Το τίμημα της αλήθειας
Ο Γιάννης Στεβής προσθέτει ότι τα όσα έγραψε δεν τον έκαναν
δημοφιλή. «Προσπαθώ να πω τα πράγματα ως έχουν, αν και είναι δύσκολο να κάνω
κάτι τέτοιο σε ένα μικρό μέρος, όπου όλοι γνωρίζουν ο ένας τον άλλο με το μικρό
τους όνομα. Έχω χάσει φίλους και έκανα πολλούς εχθρούς». Εξηγεί ότι από
τότε που άρχισε να ασχολείται με τις τοπικές ειδήσεις στη Χίο και από όταν
ξέσπασε η προσφυγική κρίση έχει αντιμετωπίσει έντονη εχθρότητα. Το 2016 ένας
διαδηλωτής του επιτέθηκε ενώ κάλυπτε μια συγκέντρωση ακροδεξιών στο νησί. «Αυτά
είναι άνευ προηγουμένου πράγματα για μένα», λέει, τονίζοντας ότι δέχεται
και διαδικτυακές επιθέσεις για τα άρθρα του.
Παρόλο που η αφαίρεση των δημοσιεύσεων στη σελίδα του
Astraparis στο Facebook τον ανησυχεί, δεν μετανιώνει που «κυνήγησε» αυτή την
ιστορία. «Θα μπορούσα να το έχω κρύψει, όπως έκαναν άλλες ιστοσελίδες που το
δημοσίευσαν και μετά το διέγραψαν. Θα μπορούσα να πω ότι δεν έχει συμβεί τίποτα
και να το αφήσω να περάσει, αλλά αυτά είναι σημαντικά ζητήματα», λέει.
[---->]
