του Γιάννη Κουζή
Η πρόσφατη νομοθέτηση του 12ωρου και του 60ωρου ως ανώτατου
ημερήσιου και εβδομαδιαίου αντίστοιχα χρόνου εργασίας από την κυβέρνηση
ακροδεξιών στην Αυστρία συνοδεύτηκε από την έκπληξη του ελληνικού Τύπου αλλά
και πολιτικών και κυβερνητικών παραγόντων, που κατήγγειλαν το «πρωτοφανές» του
περιεχομένου της για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Κατ’ αρχάς το μέτρο αυτό συνιστά αναμφίβολα σοβαρή υποβάθμιση
των εργασιακών σχέσεων στην Αυστρία. Επίσης, είναι δεδομένος και διαχρονικός ο
κίνδυνος της Ακροδεξιάς απέναντι στα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα. Μιας
Ακροδεξιάς που, ωστόσο, τροφοδοτείται από τη γενικευμένη κοινωνική δυσφορία που
δημιουργούν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές των κυβερνήσεων που κατατάσσονται στις
αποκαλούμενες δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου.
Από την άλλη πλευρά, όμως, εύλογα ερωτήματα χρήζουν
απαντήσεων. Το νομοθετημένο αυστριακό 12ωρο είναι ξένο προς τα αντίστοιχα
ελληνικά δεδομένα; Μήπως, επίσης, αντίκειται στην κοινοτική νομοθεσία και στην
εργασιακή εικόνα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών; Δυστυχώς οι απαντήσεις διαψεύδουν
κατηγορηματικά τις όποιες εκπλήξεις. Πρώτον, η προ πολλών δεκαετιών
νομοθετημένη εικόνα των ωραρίων στην ελληνική αγορά εργασίας αντιστοιχεί πλήρως
σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Αυστρία, ενώ επιδεινώνεται τελευταία με τους
μνημονιακούς νόμους. Δεύτερον, το αυστριακό μέτρο εντάσσεται πλήρως στο πλαίσιο
της κοινοτικής νομοθεσίας.
Στην Αυστρία μέχρι πρότινος ίσχυε η υπέρβαση του ημερήσιου
ωραρίου των 7,45 ωρών μέχρι τις 10 ώρες, κατόπιν συμφωνίας εργαζομένου και
εργοδότη. Κατ’ εξαίρεση ο ημερήσιος χρόνος εργασίας μπορούσε να επεκταθεί μέχρι
τις 12 ώρες έπειτα από συλλογική σύμβαση και βεβαίωση του ιατρού εργασίας. Με
την πρόσφατη ρύθμιση καταργούνται οι δύο αυτοί όροι, ώστε η εφαρμογή του 12ωρου
να εναπόκειται πλέον στην ατομική συμφωνία εργοδότη και εργαζομένου.
Δηλαδή, όπως ακριβώς ισχύει στην Ελλάδα με το 12ωρο ως ανώτατο
ημερήσιο ωράριο κατόπιν ατομικής συμφωνίας! Με τη διαφορά ότι στην ελληνική
αγορά εργασίας έχει νομοθετηθεί το «υποχρεωτικό» ημερήσιο 9ωρο ως υπερεργασία
και μόνο η υπέρβασή του να θεωρείται υπερωρία που απαιτεί τη συναίνεση του
εργαζομένου. Επίσης το νέο αυστριακό μέτρο δεν αντιτίθεται στην κοινοτική
νομοθεσία, ώστε εύλογα να μην έχει υπάρξει καμία σχετική αρνητική δήλωση από τα
αρμόδια κοινοτικά όργανα.
Και τούτο διότι και στην ΕΕ το ημερήσιο 8ωρο έχει απολέσει τη
σημασία του από την καθημερινή πρακτική και των νόμιμων υπερβάσεών του. Η
κοινοτική νομοθεσία προβλέπει το 48ωρο ως ανώτατο εβδομαδιαίο ωράριο κατά μέσο
όρο σε διάστημα 4 μηνών, με τη χρήση υπερωριών και ευέλικτων διευθετήσεων
αυξομείωσης των ωραρίων ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης. Με αυτό τον
τρόπο η εργάσιμη εβδομάδα είναι δυνατόν να επεκτείνεται πολύ πέραν και του
48ωρου με ανάλογες μειώσεις σε άλλες χρονικές περιόδους.
Πρόκειται για νομοθετημένες πρακτικές, που διατηρούν τυπικά
μεν το 8ωρο, αλλά με όρους πλήρους ελαστικοποίησης που ανατρέπει την ουσία του.
Ετσι, λοιπόν, 6 χώρες της ΕΕ έχουν ήδη καθιερώσει το 12ωρο και 6 το 13ωρο(!) εκ
των οποίων οι 2 (Γερμανία, Ολλανδία) εφαρμόζουν την 60ωρη εβδομαδιαία εργασία!
Και επειδή το αυστριακό 12ωρο προκαλεί στην Ελλάδα πολλές
εκπλήξεις λόγω άγνοιας, ηθελημένης και μη, δυστυχώς η Αυστρία εξακολουθεί να
βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση απέναντι στην Ελλάδα σε θέματα νομοθεσίας για τον
εργάσιμο χρόνο, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την επιβολή σχετικών μνημονιακών
διατάξεων.
Πρώτον γιατί αυτές ευνοούν τις περαιτέρω υπερβάσεις του
ωραρίου όταν το κόστος των νόμιμων προσαυξήσεων της υπερεργασίας και της
υπερωρίας μειώθηκε κατά 20% (όταν βέβαια πληρώνονται οι υπερωρίες).
Δεύτερον, διότι το 8ωρο ελαστικοποιείται με ευέλικτες
διευθετήσεις, που καταλήγουν σε παρατεταμένα 10ωρα με αντίστοιχες μειώσεις
ωραρίων ώστε νόμιμα πλέον να μην πληρώνονται οι υπερωρίες. Αυτό το μέτρο
εφαρμόζεται και με συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και των μνημονιακών ενώσεων
προσώπων με μόνη τη συναίνεση του 15% των εργαζομένων σε επιχειρήσεις μέχρι 20
ατόμων(!) χάριν της δημοκρατίας στους χώρους εργασίας!
Αν επίσης υπολογίσουμε τον ετήσιο εργάσιμο χρόνο με βάση το
κανονικό ωράριο πλήρους απασχόλησης, αφαιρουμένων των αργιών και των ημερών
αδείας, οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα εργάζονται 90 και 110 ώρες περισσότερες
συγκριτικά με την ΕΕ28 και την ΕΥΡΩΖΩΝΗ
αντίστοιχα (και 70 ώρες από την Αυστρία). Τέλος, εαν αναζητήσουμε τον
πραγματικό χρόνο εργασίας, που συμπεριλαμβάνει και τις υπερωρίες, η Ελλάδα
βρίσκεται στην τέταρτη υψηλότερη θέση στην ΕΕ μετά τις Βρετανία, Κύπρο και
Αυστρία.
Για την τελευταία χώρα που βρίσκεται στο επίκεντρο της
επικαιρότητας το μέτρο για το 12ωρο δημιουργεί και εύλογες ανησυχίες για την
περαιτέρω επιβάρυνση της εργασίας. Ωστόσο, η καταγγελία ενός αντεργατικού
μέτρου μιας άλλης χώρας προϋποθέτει την καλή γνώση της ελληνικής
πραγματικότητας αλλά και του σύγχρονου ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, εφόσον η ροή
μέτρων εργασιακής απορρύθμισης αποτελεί συνεχή πρακτική κατά τις τελευταίες
δεκαετίες στη «γηραιά ήπειρο». Απορρύθμιση που σε εκτεταμένη κλίμακα περιέχεται
και στην ατζέντα του Γάλλου Μακρόν, ως συνέχεια του σοσιαλιστή προκατόχου του,
οι οποίοι για ορισμένους συγκαταλέγονται σε προνομιακούς συμμάχους για μια άλλη
Ευρώπη…
* κοσμήτορας Σχολής Πολιτικών Επιστημών Παντείου Πανεπιστημίου
