Η Μεγαλύτερη Ύφεση στην ιστορία

Σε άρθρο της στο Forbes, η Frances Coppola χαρακτηρίζει ψευδή είδηση τα περί επιτυχίας του ελληνικού προγράμματος. Η διαχείριση της κρίσης από την ευρωζώνη έχει προκαλέσει στην Ελλάδα τη μεγαλύτερη ύφεση που γνώρισε ποτέ μια χώρα εν καιρώ ειρήνης. Επιπλέον, οι στόχοι που έχει επιβάλλει η ΕΕ στην Ελλάδα είναι εντελώς μη ρεαλιστικοί, τιμωρητικοί και σίγουρα θα την οδηγήσουν σε μια νέα ύφεση . Και όμως, όπως είχε πει ο Μάριο Μόντι, για τους «πραγματικούς Ευρωπαίους» η Ελλάδα είναι «η μεγαλύτερη επιτυχία του ευρώ»

«Μετά από μια βαθιά και παρατεταμένη ύφεση», λέει στη δήλωση του στον Τύπο, το ΔΝΤ ,για την ελληνική οικονομία, «η ανάπτυξη επέστρεψε τελικά στην Ελλάδα». Πράσινο φως για την έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα διάσωσης τον Αύγουστο του 2018.

Για αρκετούς, πρόκειται για μιας εξαιρετικής σημασίας είδηση. Η Ελλάδα επέστρεψε. Οι σκοτεινές μέρες βρίσκονται πίσω και το μέλλον θα είναι φωτεινό. Πρόκειται όμως για το τέλος των προβλημάτων της Ελλάδας - ή θα υπάρξουν και άλλα δεινά;

Το μέγεθος της κατάρρευσης της ελληνικής οικονομίας την τελευταία δεκαετία είναι απίστευτο. Η έκθεση του ΔΝΤ ξεκινά με αυτό το γράφημα, στο οποίο συγκρίνεται η πτώση της ελληνικής παραγωγής την τελευταία δεκαετία με άλλες υφέσεις ιστορικών διαστάσεων, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Ύφεσης της Αμερικής:

Εικ.1 - Η ελληνική ύφεση σε σύγκριση με άλλες μεγάλες υφέσεις εν καιρώ ειρήνης  (ΔΝΤ)

 

Οι Έλληνες μόλις βγήκαν από μια ύφεση όμοια με τη Μεγάλη Ύφεση, αλλά  πολύ μεγαλύτερης διάρκειας. Μέχρι σήμερα, αυτή είναι η μεγαλύτερη ύφεση που έχει καταγραφεί ποτέ σε καιρό ειρήνης.

Ευτυχώς, η Μεγαλύτερη Ύφεση  έχει πλέον τελειώσει και η ελληνική οικονομία το 2017 αναπτύχθηκε κατά 1,4% ενώ το ΔΝΤ προβλέπει ότι το το 2018 το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 2% και το 2019 κατά 2,4%.

Βέβαια, τις  προβλέψεις του ΔΝΤ για την ανάπτυξη στην Ελλάδα θα πρέπει να τις παίρνουμε με μεγάλη επιφύλαξη. Καθώς η ελληνική οικονομία βυθιζόταν σε μία ολοένα και πιο βαθιά ύφεση, το ΔΝΤ συνέχιζε να προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα επέστρεφε «από στιγμή σε στιγμή». Το blog Zerohedge μάλιστα ειρωνευόταν το αποτυχημένο ρεκόρ προβλέψεων του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Στο τέλος βέβαια η χώρα επανήλθε από τη μακρά ύφεση της οικονομίας της το 2017 και η εντύπωση αυτή τη στιγμή είναι ότι η ανάπτυξη θα επιβεβαιωθεί φέτος.

Εν μέρη, η ανάκαμψη της Ελλάδας οφείλεται γενικά στους μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης της ευρωζώνης: η μεγάλη παλίρροια κάνει όλα τα σκάφη να ανεβαίνουν, όπως λένε συνήθως. Αλλά το ΔΝΤ αυτό το αποδίδει και στις οδυνηρές ελληνικές μεταρρυθμίσεις:

«Η μεγάλη προσπάθεια μακροοικονομικής σταθεροποίησης, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και καλύτερων εξωτερικών συνθηκών συνέβαλαν στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ...»

Υποθέτω ότι το ΔΝΤ θα πρέπει κάποια στιγμή να μας πει αφού, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις  για τις οποίες τόσο πολύ επιμένει  δεν οδηγούν σε επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης, για ποιο λόγο τις προτείνει; 

 Η κληρονομιά που άφησε πίσω της η Μεγαλύτερη Ύφεση, ακόμη και με το αμφίβολο πλεονέκτημα αυτών των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, είναι μια άκρως αδύναμη και βαθιά καταστραμμένη οικονομία. Η ανεργία, η οποία έφτασε το 25% στην κορύφωση της Μεγαλύτερης Υφεσης , εξακολουθεί να βρίσκεται  πάνω από 20%, ενώ η ανεργία στους νέους είναι διπλάσια. Σε υποσημείωση στο ενημερωτικό δελτίο του, το ΔΝΤ αναφέρει ότι η διαρθρωτική ανεργία (το μέσο πλεόνασμα ατόμων σε σχέση με τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας σε ολόκληρο τον κύκλο παραγωγής) ήταν 15% το 2016 και θα πέσει σταδιακά μέσα «στις δύο επόμενες δεκαετίες». Τότε, πολλοί από τους σημερινούς Έλληνες νέους θα είναι μεσήλικες, όταν θα υπάρχει και πάλι εργασία για αυτούς. Και κάποιοι μπορεί να μην βρουν ποτέ δουλειά. Μια ολόκληρη γενιά πεταμένη στα σκουπίδια.

Παρά τα όσα υπέφεραν οι Έλληνες για να διευθετήσουν τα οικονομικά της χώρας τους, η κατάσταση των δημοσιονομικών της Ελλάδας παραμένει εξαιρετικά επισφαλής. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ δείχνουν ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για δημοσιονομική επέκταση, αν και θα ήταν απολύτως αναγκαία, και μόνο για την άμβλυνση των πολύ υψηλών επιπέδων φτώχειας. Ενας στους τέσσερις Έλληνες ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

Η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύεται από παράλογα αυστηρούς δημοσιονομικούς στόχους. Οι πιστωτές της ευρωζώνης συμφώνησαν σε μια δέσμη μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους που εξαρτώνται από το αν η ελληνική κυβέρνηση θα καταφέρει να διατηρήσει τα υψηλά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα επ’ άπειρον. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από τη δήλωση του Γιουρογκρούπ  της 22ας Ιουνίου 2018:

«Στο πλαίσιο αυτό, το Γιουρογκρούπ  καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να διατηρήσει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 και στη συνέχεια να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι οι δημοσιονομικές της δεσμεύσεις ευθυγραμμίζονται με το δημοσιονομικό πλαίσιο της Ε.Ε. Ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει ότι αυτό σημαίνει ένα πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο την περίοδο από το 2023 ως το 2060».

Δεδομένου ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα εκφράζονται ως ποσοστό του ΑΕΠ, η επίτευξη τους εξαρτάται όχι μόνο από τη διατήρηση της δημοσιονομικής σύνεσης αλλά και από μια μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ. Αν η ανάπτυξη επιβραδύνει, τότε οι στόχοι του πρωτογενούς πλεονάσματος δεν πρόκειται να επιτευχθούν και  η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει τους φόρους και να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες προκειμένου να τηρήσει τις υποχρεώσεις της προς τους δανειστές, ενισχύοντας έτσι κι άλλο την καθοδική πορεία της οικονομίας.

Η  προοπτική αυτή είναι παράλογα προκυκλική. Όταν έλθει η επόμενη ύφεση, κάτι που θα συμβεί, είναι σίγουρο - να θυμηθούμε ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να διατηρεί αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα για περισσότερο από 40 χρόνια -και τότε η Ελλάδα θα βυθιστεί ξανά στην ύφεση.

[…]  υπάρχει ένας πρόσθετος κίνδυνος. Η Ελλάδα σήμερα πληρώνει πολύ χαμηλά επιτόκια για το χρέος της. Αλλά όταν τα ομόλογα που κατέχουν οι πιστωτές της ευρωζώνης τους λήξουν, θα πρέπει να τα αναχρηματοδοτήσει προσφεύγοντας στις χρηματοπιστωτικές αγορές - αν μπορέσει. Εξακολουθεί να είναι ασαφές πότε θα μπορέσει να βγει η Ελλάδα στις αγορές,- ας πούμε - το 2030. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: η χρηματοδότηση του χρέους της στις αγορές θα κοστίσει πολύ πιο ακριβά, και δύσκολα η Ελλάδα θα μπορέσει να πληρώσει το χρέος της.

«Η Ελλάδα θα πρέπει ταυτόχρονα να πετύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ και μεγάλα δημοσιονομικά πρωτογενή πλεονάσματα για πολλά χρόνια, προκειμένου να διατηρήσει το δημόσιο χρέος σε πτωτική τροχιά,» δήλωσε ο Peter Dohlman, ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα.

Δεδομένου ότι το ενημερωτικό δελτίο του ΔΝΤ επιμένει ότι τα μεγάλα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα αποτελούν φραγμό στην ανάπτυξη, δεν είναι δύσκολο να συμπεράνουμε ότι το ΔΝΤ θεωρεί πως η Ελλάδα αργά ή γλήγορα θα χρειαστεί μια μείωση της ονομαστικής αξίας του χρέους της.

Αυτό δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό στην ευρωζώνη. Εδώ φοβάμαι ότι έχει δίκιο το ΔΝΤ. Αυτό που πέτυχε η Ελλάδα δεν ήταν παρά μια ανακωχή, όχι η σωτηρία της.

Σε λίγα χρόνια, όταν η Ελλάδα βρεθεί και πάλι μπροστά σε αδυναμία αποπληρωμής του χρέους της και την έξοδο από το ευρώ, ποιο θα είναι τότε τίμημα για τη μείωση του χρέους; Αν λοιπόν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεν αλλάξουν στάση ,το τίμημα θα είναι και άλλες σκληρές περικοπές δαπανών και αυξήσεις  φόρων και ίσως μια ακόμα ύφεση.Νέα δεινά περιμένουν την Ελλάδα

[---->]