Δεν θα το δείτε στα έγκυρα και ενημερωμένα μέσα ενημέρωσης στης Ελλάδας

 

Σε lockdown μπήκαν οι Σεϋχέλλες, η χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό δόσεων εμβολίου παγκοσμίως (ναι, περισσότερους εμβολιασμούς από το Ισραήλ).

Δεν θα το δείτε στα έγκυρα και ενημερωμένα μέσα ενημέρωσης στης Ελλάδας, θα το δείτε όμως στο ψεκασμένο The Japan Times 😄

https://www.japantimes.co.jp/.../world/seychelles-lockdown/

Μια ματιά στον αριθμό επιβεβαιωμένων θετικών στον ιό στις χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό εμβολίων δείχνει πως υπάρχουν τεράστιες διαφορές. Εικόνα 2.

Ακόμη και στο κάτω μέρος του γραφήματος των κρουσμάτων, οι διαφορές είναι τεράστιες. Η Χιλή έχει 10 φορές περισσότερα κρούσματα από την Αγγλία και 40 φορές περισσότερα κρούσματα από το Ισραήλ.

Η εξήγηση είναι προφανής βέβαια, αλλά χρειάζεται ξεκαθάρισμα μιας και οι ακραίοι εντεταλμένοι ή αυτόκλητοι, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες υπερασπιστολόγοι-Ταλιμπάν-σόουμαν του "αφηγήματος" έχουν εξαπλωθεί σαν καρκίνωμα πλέον και έχουν ξεφτιλίσει κάθε επιστημονική πραγματικότητα και κάθε σοβαρότητα.

Άλλο πράγμα η χρονολογική συσχέτιση κι άλλο η αιτιολογική σχέση. Τα λέγαμε και με τις μάσκες που στην αρχή έβρισκαν να πέφτουν δραματικά τα κρούσματα εκεί που εφαρμοζόταν οριζόντια και παντού (και στους ανοιχτούς χώρους χωρίς συγχρωτισμό) δηλαδή, αλλά στη συνέχεια έρχονταν τα επόμενα κύματα και κατέρριπταν τη θεωρία (που ήταν έτσι κι αλλιώς παράλογη). Τα ίδια συνέβησαν και με τα πετυχημένα lockdown που αποδείχθηκαν καταστροφικά και μόνο (εκτός βέβαια αν νομοθετήσεις την επιτυχία μαζί με το ανεύθυνο, ακαταλόγιστο και ανεξέταστο). Τα ίδια φαίνονται και εδώ, τουλάχιστον προς το παρόν. Αναμένουμε το αποτέλεσμα με την ολοκλήρωση της εμβολιαστικής κάλυψης σε όσους θελήσουν να εμβολιαστούν.

Μαγικό ραβδί στη διαχείριση του προβλήματος δεν υπάρχει. Ούτε τα εμβόλια φαίνεται ότι θα εξαφανίσουν άμεσα και ως δια μαγείας το πρόβλημα. Άλλο να βοηθήσουν στη διαχείριση κι άλλο να εξαφανίσουν το πρόβλημα.

Το σενάριο υπεράσπισης της υποκρισίας φαντάζομαι θα περιλαμβάνει μεταλλάξεις, απροσεξίες και μη τήρηση των μέτρων (των μέτρων που θα εξαφανίζαμε λόγω των εμβολίων) και διάφορες άλλες φαντασιώσεις στην απόπειρα να εξηγήσει πως η απολυτότητα του σήμερα μπορεί να καταλήξει το παραμύθι του αύριο.

Όοσι δεν έχουν το ρόλο του φανατικού οπαδιστή υπερασπιστολόγου, ας είναι συγκρατημένοι και ας περιμένουμε το φθινόπωρο και την πορεία της επιδημίας τότε. Εκεί πιστεύω θα μπορέσουμε να βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα, παρόλο που προβλέπω πως αν προκύψει κύμα τότε θα αρχίσει κι άλλο ένα κύμα ακραίας ανοησίας και υπερφίαλων σεναρίων και παραμυθιών των αφηγηματιών.

Ως παραδοσιακός υποστηρικτής τόσο της μάσκας (εκεί που πρέπει και που νομίζουμε ότι μπορεί να βοηθήσει, δηλαδή σε κλειστούς χώρους και σε ανοιχτούς χώρους με συγχρωτισμό) όσο και του εμβολιασμού (ως προσωπική απόφαση μετά από ενημερωμένη συναίνεση, χωρίς φασιστικές πρακτικές), περιμένω μια συντονισμένη προσπάθεια και ένα σύνολο μέτρων να συμβάλλουν στη διαχείριση του προβλήματος. Φυσικά στα μέτρα θα περιλαμβάνεται τόσο η λογική χρήση μάσκας όσο και ο εμβολιασμός.

Ελπίζω κάποια στιγμή να το αντιληφθούν όλοι αυτό, ώστε να αποφύγουν την ανώμαλη προσγείωση στην πραγματικότητα αν τυχόν δεν πάνε όλα κατ'ευχήν.

Στη φαιδρότητα των φανατικών και ψεκασμένων Ταλιμπάν, απαντάμε με την πραγματικότητα και με την παράθεση δεδομένων, μέχρι τελικής πτώσης. Δεν πρόκειται να κάνουμε ανταγωνισμό φαιδρότητας, αναίδειας και φασιστικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς.

Όποιος παρεξηγείται, είναι δικό του πρόβλημα, και είναι πρόβλημα αντικοινωνικής συμπεριφοράς τους. Δεν προσκάλεσα κανέναν εδώ να το παίζει πατριώτης και φιλελεύθερος, χωρίς να ξέρει καν τί σημαίνουν οι λέξεις, και να συμπεριφέρεται με φαιδρότητα.

https://www.kathimerini.gr/.../ispania-h-isampel-ntias.../ 

(Καθημερινή!!!).

Καλό βράδυ σε όλους. 

[----->]

Η ομερτά των ιχθυοκαλλιεργειών σπάει τελικά.

 

-Για την αγωγή 1 εκατομμυρίου ευρώ των ιχθυοτροφείων Γερουλάνου  προς τον Κεφαλλονίτη   Γιώργος Ζησιμάτο  γιατί είχε πει ότι υπεύθυνα για τη ρύπανση στον κόλπο Ληξουρίου-Αργοστολίου είναι τα ιχθυοτροφεία του κ. Γερουλάνου και ο άδικος θάνατος του λίγο πιο μετά από καρκίνο. Δεν πρόλαβε να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

 -Κολυμβητές, βγαίνοντας από το νερό, είδαν το σώμα τους καλυμμένο με λάδια και τη θάλασσα να μυρίζει ψαρόλαδο.

-Μετά την εμφάνιση των ιχθυοτροφείων ένα μαύρο τοπίο ο βυθός σε ένα στολίδι της φύσης και του τόπου μας ο Κόλπος Αργοστολλιου και Ληξουρίου.

Ανάρτηση και αναφορά πρόσφατα από το KEFALONIA NEWS που την παραθέτω μαζί με τις φώτο.

ΚΟΛΠΟΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ: ΟΛΑ ΚΑΛΑ, ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

Πάνε πολλά χρόνια, που οι πίνες «έφυγαν» από το Λιβάδι.

Τις ξαναείδαμε να υπάρχουν στο Φανάρι. Πολλές, όρθιες και όμορφες ανάμεσα στα φύλλα της ποσειδωνίας. Αυτά, ως πέρυσι.

Όμως, τον Οκτώβρη του 2019, οι λιγοστοί κολυμβητές, βγαίνοντας από το νερό, είδαν το σώμα τους καλυμμένο με λάδια και τη θάλασσα να μυρίζει ψαρόλαδο. Οι περισσότεροι έφυγαν. Μερικοί έσπευσαν να κάμουν αναφορά στο Λιμεναρχείο ή και σε άλλους αρμόδιους (δεν γνωρίζω).

            Αυτό που γνωρίζω είναι ότι κανείς «αρμόδιος» δεν έχει πει κάτι. Δεν γνωρίζω αν η αγαπημένη παραλία των παιδικών μας χρόνων θα μπορεί να δεχτεί ξανά λουόμενους. Δεν ξέρω κι αν θα υπάρχουν πίνες το ερχόμενο καλοκαίρι. Μετά τον Απρίλη θα ξέρουμε.

            Κάποιοι είπαν το εύλογο και προφανές: «Τα ιχθυοτροφεία φταίνε». To είπαν, γιατί δεν ήξεραν τι πρέπει να λένε και τι όχι. Πάνε λίγα χρόνια, που έφυγε από τη ζωή ο Γιώργος Ζησιμάτος, πολεμιστής κατά της ρύπανσης του κόλπου. Υπερασπιστής των παρταλιών των παιδικών του χρόνων στη Θηνιά. Ωραίος άνθρωπος και για πολλά άλλα, που ελάχιστοι γνωρίζουν. Ο αείμνηστος φίλος Γιώργος είχε δεχτεί αγωγή ενός εκατομμυρίου ευρώ, γιατί είχε πει ότι υπεύθυνα για τη ρύπανση είναι τα ιχθυοτροφεία του κ. Γερουλάνου. Δεν πτοήθηκε, αλλά ο Γιώργος έφυγε νωρίς. Οι υπόλοιποι να προσέχουν ποιον κατηγορούν. Αυτό ήταν το μήνυμα μιας αγωγής από κάποιον, που διετέλεσε υπουργός πολιτισμού και σήμερα επανεμφανίζεται ως μνηστήρας πολιτικών θρόνων. Ευπατρίδης ο κ. Γερουλάνος. Ευγενέστατος και ευεργέτης, όπως και οι πρόγονοι του. Όπως και ο φίλος του ο ΓΑΠ και οι λοιποί του σύντροφοι.

Ομερτά στο Ληξούρι. Όταν ο αείμνηστος Γιώργος με τους φίλους του τους Θηνιάτες έδιναν τις μάχες τους για τις θάλασσες τους. Έχω κι εγώ προσπαθήσει να κολυμπήσω εκεί μετά την εμφάνιση των ιχθυοτροφείων: Μαύρο τοπίο ο βυθός. Δεν ξαναπήγα.

Σιωπή από τους «ευαίσθητους» επί παντός επιστητού στο διπλανό Ληξούρι. Μόνο δήμαρχοι και εργαζόμενοι στα ιχθυοτροφεία απαντούσαν τις αιτιάσεις. «Κάτω τα χέρια από τα ιχθυοτροφεία. Μας δίνουν δουλειά». Τότε, έλεγαν ότι φταίει ο βιολογικός καθαρισμός. Μια μελέτη για την καθαρότητα της θάλασσας της Κεφαλονιάς από το κρατικό ΕΘΙΓΜΕ είχε το εξής «παράξενο»: Ενώ το αρμόδιο κρατικό όργανο έχει όλο το απαιτούμενο προσωπικό να κάνει μόνο του την έρευνα και τις μετρήσεις, έκαμε τη δουλειά του για όλη την Κεφαλονιά, αλλά τη μελέτη για τον κόλπο του Αργοστολιού την ανέθεσαν σε ιδιωτική εταιρεία! Έτυχε. Τα πορίσματα τα φαντάζεστε. Όλα καλά.

            Οι «ευαίσθητοι» εξακολουθούν να παριστάνουν τους ευαίσθητους. Για εξορύξεις, για την κλιματική αλλαγή, για «πρόσφυγες», για την σφαγή των καημένων των ζώων, που τρώμε κλπ. Ποτέ, όμως, για το μαύρο χάλι του κόλπου.  Είναι «ευαίσθητοι» και για το έγκλημα στις Σκουριές, αλλά κάτι μου λέει ότι αν ζούσαν στις Σκουριές θα ήταν με την Ελντοράντο. Από την πολλή ευαισθησία. Οι «ευαισθησίες» των «ευαίσθητων» αφορούν μόνο πράγματα και ανθρώπους, που βρίσκονται μακριά από αυτούς. Ποτέ δεν νοιάζονται για τον πλησίον.

            Όλα αυτά τα θυμήθηκα, γιατί είδα για πρώτη φορά πίνες στη γέφυρα του Κουτάβου. Υποψιάστηκα ότι κι αυτές άρχισαν να απομακρύνονται ακόμα περισσότερο από την εστία της ρύπανσης/μόλυνσης (Άλλο ανέκδοτο αυτό: «Δεν είναι μόλυνση. Είναι ρύπανση από τις ιχθυοτροφές», μας έλεγαν οι καλοί φίλοι των ιχθυοτροφείων).

            Μικρές πίνες, όρθιες και καμαρωτές στη ρηχή βόρεια πλευρά της γέφυρας, αλλά φευ. Έμειναν λίγες μέρες κι άρχισαν να πέφτουν κάτω, ως ότου χάθηκαν εντελώς.

            Στη γέφυρα τις περίμενε μια άλλη ρύπανση, που κρατάει πολλά χρόνια και ουδέποτε ενόχλησε τους από τούτη την πλευρά «ευαίσθητους».

 Αυτή η κολόνια κρατάει χρόνια και είναι ενδημική και μόνιμη. Οι φωτογραφίες που βάζω εδώ είναι βγαλμένες με χρονική απόσταση μιας εβδομάδας με την τελευταία χτες. Τόσα χρόνια, κανείς ευαίσθητος περί την καθαριότητα και το περιβάλλον δεν έχει μπει στον κόπο να αναζητήσει την πηγή. Στη δεκαετία του 90, η Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και ο Μάκης Βαλλιανάτος είχαν εντοπίσει κανάλια νερού, στα οποία κάποιοι παροχέτευαν ό,τι ρευστό είχαν για πέταμα από ορυκτέλαια και καθαρισμούς δεξαμενών και χύνονταν στην λιμνοθάλασσα. Εκείνος ο δρόμος ρύπανσης έκλεισε τότε.

Σήμερα, ο απλός πολίτης δεν μπορεί να ελέγξει τις πιθανές υπόγειες διαδρομές της ρύπανσης.

Κάποιες φορές προσπάθησαν να επιρρίψουν ευθύνες στα θερινά κρουαζιερόπλοια, αλλά αυτή είναι η γνωστή τακτική. Τούτη την εποχή δεν υπάρχουν κρουαζιερόπλοια.

Όλα αυτά τα έγραψα για να περάσει η ώρα. Κάποιος από το τοπικό πολιτικό προσωπικό , πριν λίγες μέρες, μου είπε «Εσύ λέγε. Έτσι κι αλλιώς κανείς δεν σου δίνει σημασία. Δεν έχεις ψήφους». Ούτε τα ψάρια έχουν ψήφους. Ούτε οι φτωχοί και φτωχοποιημένοι. Οι εκπρόσωποι είναι έρημοι και απρόσωποι. Καμία σχέση μαζί μας. Μετά τη συμπαράταξη και των διανοούμενων με τις ευαισθησίες, που υπαγορεύονται από την εξουσία των πολυεθνικών, οι πολλοί και φτωχοί μόνο να εκλιπαρούν μπορούν. Και να ελπίζουν στο θαύμα. Δεν περιμένω δράση από τους αρμόδιους.

Κάποιοι πεζοδρόμησαν τη γέφυρα, για να γίνει τόπος περιπάτου. Έτσι απολαμβάνουμε όλων των ειδών τις ωραίες εικόνες. Από σκουπίδια έως σεντινόνερα. Και το καλοκαίρι θα τις απολαμβάνουν και οι τουρίστες, μια και η γέφυρα έχει καταστεί σημείο στάθμευσης όσων περνούν από το Αργοστόλι. Όλα καλά.

ΥΓ: Με όσο πιο προσεκτικό τρόπο μπορούσα, δεν είπα ότι «τα ιχθυοτροφεία ρυπαίνουν».  Η κεντρική φωτογραφία είναι από τις ιστοσελίδες του Δημάρχου.

           

         

[------>]

Η «μεγάλη επανεκκίνηση»: Ο καπιταλισμός σε κρίσιμο σταυροδρόμι 3

 

«Είναι η βαρβαρότητα. Τη βλέπω να ‘ρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου. Για τον πλήρη εξευτελισμό του. Για την ατίμωσή του.»

Οδυσσέας Ελύτης, «Συν τις άλλοις», Ίκαρος, 2011, σ. 149

 

Η «μεγάλη επανεκκίνηση» και η «κατεχόμενη Ελλάδα»

 

του Δημήτρη Α. Τραυλού – Τζανετάτου *

 

 Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι τόσο το, ευρισκόμενο ήδη σε βαθιά κρίση, όχι μόνο ιδεολογικής ηγεμονίας αλλά και λειτουργικότητας, ισχύον καπιταλιστικό μοντέλο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης δέχθηκαν, από τον Covid-19 και την όλη αμήχανη, αντιφατική και όχι ιδιαιτέρως αποτελεσματική διαχείρισή του, ένα ισχυρότατο πλήγμα.

Η δυναμική απομυθοποίησης του νεοφιλελευθερισμού παρέσυρε, όπως ήταν επόμενο, και το περιβόητο δόγμα ΤΙΝΑ. Ταυτόχρονα απεκάλυψε και τον ιδεολογικό και αυταρχικό ρόλο της «πολιτικής ορθότητας», της πολύτιμης αυτής θεραπαινίδας του θατσερικού μονοδρόμου. Αξίζει να επισημανθεί στη θέση αυτή ότι παρά την προϊούσα απομάγευση της «νεοφιλελεύθερης ουτοπίας» η «πολιτική ορθότητα» όχι απλώς βρίσκεται σε πλήρη δράση την περίοδο της πανδημίας.

Πολύ περισσότερο η ιδεολογική, παραποιητική της πραγματικότητας, λειτουργία της, μέσω αξιοποιήσεως του κλίματος φόβου και κραδαίνουσα τη σπάθη των κυρώσεων, αποκτά έντονα αυταρχικά χαρακτηριστικά.

Πριν δε η αγωνία, η ανασφάλεια, ο φόβος για την εξέλιξη των προκληθεισών ανατροπών κορυφωθεί μέσω των νέων κυμάτων της πανδημίας, εμφανίστηκε ως ο «από μηχανής Θεός», αλλά και ως η «χρυσή ευκαιρία» για την ανάδειξη και ενίσχυση της επιτακτικής ανάγκης της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, το βιβλίο των Schwab ‒ Malleret. Όπως, άλλωστε, ευνοήτως προβλέπεται στο επίμαχο βιβλίο, ιδιαιτέρως επώδυνες και παρατεταμένες αναμένονται οι επιπτώσεις σε ασθενή οικονομικά, πολλώ δε μάλλον ευρισκόμενα σε μια δυναμική προϊούσας υποβάθμισης (scheiternde Staaten) κράτη.

 

Βεβαίως, ανεξαρτήτως της αμφισβήτησης του επαγγελλόμενου νέου καπιταλιστικού παραδείγματος, είτε λόγω συγκάλυψης των πραγματικών του κινήτρων, είτε λόγω δυσυπέρβλητων ή ανυπέρβλητων συγκυριακών δυσχερειών, η διαδικασία μετάβασης είναι από τη φύση του πράγματος ένα εξόχως πολύπλοκο, εύθραυστο και αβέβαιης έκβασης εγχείρημα. Πολλώ δε μάλλον όταν η μετάβαση επιχειρείται από ένα ευρισκόμενο σε διαδικασία προϊούσας οικονομοπολιτικής, κοινωνικής, γεωπολιτικής και δημογραφικής υποβάθμισης, κράτος,

Στη τροχιά αυτή θανάτου η οποία αν δεν αναχαιτιστεί έστω την ύστατη ώρα θα καταστεί ανεπίστρεπτη, κινείται βεβαίως η, ευρισκόμενη υπό την αυστηρή επιτήρηση των θεσμών και στη μέγγενη του περιβόητου, τελούντος ουσιαστικά υπό μη ελληνική διοίκηση, Υπερταμείου και ασφυκτιώσα από ένα υπέρογκο, μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος, Ελλάδα.

   

Είναι ενδιαφέρον στη θέση αυτή να επισημανθεί ότι η πανδημία έπληξε την Ελλάδα την ιδιαιτέρως κρίσιμη περίοδο κατά την οποίαν, επιχειρούσε τα πρώτα «μεταμνημονιακά», όμως ασταθή και μετέωρα, βήματα οικονομικής ανάκαμψης. Βεβαίως η αρχική διαχείριση του Covid-19, κατά το πρώτο κύμα, φάνηκε μάλλον επιτυχής.

 Χωρίς όμως να είναι σαφές αν το αποτέλεσμα αυτό οφειλόταν στη λήψη των αυστηρών περιοριστικών μέτρων ή σε συγκυριακούς, συνδεόμενους με τον ιό παράγοντες. Όμως κατά τα επόμενα κύματα της πανδημίας, κυρίως κατά το τρίτο κύμα, η διαχείριση δεν υπήρξε απλώς ανεπιτυχής αλλά πολύ περισσότερο αντιφατική, ανερμάτιστη και τοξική, με αποτέλεσμα η κατάσταση να γίνεται ανεξέλεγκτη και τα αρνητικά ρεκόρ να καταρρίπτονται το ένα μετά το άλλο. Έτσι το εντόνως αμφιλεγόμενο, δρακόντειο και παρατεταμένο lockdown, σύμφωνα, άλλωστε, και με τη γνώμη μιας πλειάδας ειδικών, αντί να περιορίσει την πανδημία, φαίνεται να συνέβαλε στην έξαρση της. Έτσι η μετατροπή ενός ζητήματος «δημόσιας υγείας» σε ζήτημα «δημόσιας τάξης», οδηγεί σε πλήρες αδιέξοδο, μετατρέπουσα την αρχικώς επιδειχθείσα στις κυβερνητικές και τεχνοκρατικές επιλογές εμπιστοσύνη, όχι απλώς σε δυσπιστία, αλλά σε ανυποληψία.

 

Εξάλλου η, εμφανίζουσα τουλάχιστον αμηχανία, αν όχι διέγερση του εμπεριεχόμενου στο DNA του νεοφιλελεύθερου αυταρχικού-κατασταλτικού κράτους, επιλογή της «στρατηγικής της έντασης», είναι ευνόητο ότι πυροδοτεί ευρύτερες κοινωνικές αγωνιστικές αντιδράσεις της καταταλαιπωρημένης κοινωνίας.

Μιας κοινωνίας, η οποία όμως φαίνεται να τελεί υπό καθεστώς πολυεπίπεδης καταστολής: ενός ιδιότυπου μιθριδατισμού, ενός μείγματος απογοήτευσης, απαισιοδοξίας, φόβου, παραίτησης, «παράδοσης» στη γοητεία της εικονικής πραγματικότητας, αλλά και τηλεοπτικής τοξικότητας και αποχαύνωσης.

Ενδεικτική, άλλωστε, της «ποιότητας» της δημοκρατίας στην Ελλάδα είναι η κατάταξή της, από το Economist Intelligence Unit, στην κατηγορία των «ελαττωματικών δημοκρατιών», με ιδιαιτέρως κακή βαθμολογία (5.21 μονάδες) στη λειτουργία της κυβέρνησης.

 

Σημειωτέον πάντως ότι η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Τούτο δε καθώς η σχετική κατάταξη γίνεται με κριτήρια περισσότερο τυπικά παρά πραγματολογικά, μη λαμβανομένων υπόψη της μεταδημοκρατικής διάβρωσης και της πραγματικής σχέσης πολιτικής και αγορών, ιδίως δε της προαναφερθείσας πολλαπλής, αυστηρής κηδεμονίας της χώρας, που φαίνεται να κινείται μεταξύ «ευρωπαϊκού προτεκτοράτου», «αποικίας χρέους» και «τάφρου ή αναχώματος» του «ευρωπαϊκού φρουρίου» αναχαίτισης των, εργαλειοποιούμενων από την Τουρκία, «μεταναστευτικών ροών». Ενός φρουρίου, του οποίου την προστασία «παραδόξως», αλλά όχι και ανεξηγήτως, δεν δικαιούται να απολαύσει η ανήκουσα στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ Ελλάδα ούτε βεβαίως και η Κύπρος.

 

Είναι εμφανές ότι τόσο οι παρούσες συνθήκες όσο και οι προδιαγραφόμενες, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, εξελίξεις δεν ευνοούν οποιοδήποτε εγχείρημα μετάβασης στο ευαγγελιζόμενο από τους Schwab – Malleret παράδειγμα ενός «κοινωνικού» καπιταλισμού.

Μόνο ένα θαύμα θα μπορούσε να θέσει σε κίνηση μια διαδικασία «μεγάλης επανεκκίνησης» σε μια χώρα, όπου κυριαρχούν ή βρίσκονται σε εξέλιξη φαινόμενα όπως, η ψηφιακή επαναφεουδαλοποίηση των εργασιακών σχέσεων, η προϊούσα «πρεκαριοποίηση» της μεσαίας τάξης, η συντελούμενη γενοκτονία της μικρομεσαίας επιχείρησης, και ο ελλοχεύον κίνδυνος μεγάλης συρρίκνωσης της ιδιοκατοίκησης και το αέναο χρέος.

 

 Έτσι η μόνη μετάβαση που φαίνεται να βρίσκεται ante portas είναι εκείνη, όπως μας προανήγγειλε ο γνωστός μας κ. Τόμσεν, που οδηγεί σε ένα νέο επαχθέστερο μνημόνιο. Υπό το ζοφερό αυτό πρίσμα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ο επιβληθείς στην Ελλάδα για τη «σωτηρία» της από την Τρόικα ρόλος όχι μόνο ως οικονομικού αλλά και ευρύτερα ως «κοινωνικού, πολιτικού, ιδεολογικού και ιστορικού πειραματόζωου ευρωπαϊκής και όχι μόνο εμβέλειας». (Κ. Τσουκαλάς, «Ελλάδα της λήθης και της αλήθειας», 2012, σ. 199 επ. και Τραυλού – Τζανετάτου, «Οικονομική κρίση και εργατικό δίκαιο», 2013, 8 ΧΧΙΙ, 319 επ., 370).

Μάλιστα όπως έγινε εμφανέστερο μετά το 2015, ο ρόλος αυτός φαίνεται να καταλαμβάνει και τα κρίσιμα πεδία της γεωπολιτικής, της οικολογίας και της πολυπολιτισμικής πολιτικής (π.χ. μεταναστευτικό, θαλάσσιες ζώνες, απολιγνιτοποίηση).

 

Σε πείσμα, ωστόσο, της δυστοπικής αυτής πραγματικότητας, η κυβέρνηση, εμπνεόμενη από τον, κατά τα φαινόμενα, γοητευμένο από το βιβλίο των Schwab ‒ Malleret, πρωθυπουργό, επιχειρεί, διεκδικώντας μάλιστα και την πρωτιά στην ΕΕ, μια made in Greece «μεγάλη επανεκκίνηση». Πρόκειται για το «μεγαλόπνοο» «Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0», που «φιλοδοξεί να συμβάλει στην αλλαγή παραδείγματος στην ελληνική οικονομία και τους θεσμούς», με ιδιαίτερη έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Ωστόσο, ανεξαρτήτως από τις μεγαλόπνοες διακηρύξεις η επιρροή του επίμαχου βιβλίου στο εν λόγω σχέδιο φαίνεται να περιορίζεται στους τίτλους βασικών κεφαλαίων. Τούτο δε καθώς λείπει από το σχέδιο ο πρωταρχικός, θεμελιακός, αξιολογικός του άξονας: η αποστασιοποίηση από τον νεοφιλελευθερισμό.

Αυτό καθίσταται εμφανές από το γεγονός ότι ομολογείται με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι το σχέδιο αυτό στηρίζεται στο περιβόητο, νεοφιλελεύθερης κοπής, «Αναπτυξιακό Σχέδιο Πισσαρίδη», που κατατέθηκε προσφάτως στη Βουλή.

Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι τυγχάνει της πλήρης υποστήριξης του ΣΕΒ. Ενδεικτικές της κατεύθυνσης του επίμαχου σχεδίου είναι οι παρεμβάσεις στον σχεδιασμό του πολύπαθου τομέα των εργασιακών σχέσεων, όπου, πέραν της υποχρηματοδότησης, με το αναμενόμενο να κατατεθεί στη Βουλή σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας, συνεχίζεται ο «απορρυθμιστικός οίστρος» και ο «ψηφιακός εκσυγχρονισμός» που ήδη χαρακτήρισαν την κυβέρνηση από το 2019 (βλ. σχετικά Τραυλού – Τζανετάτου, «Οι εργασιακές σχέσεις μετά την “έξοδο” από τα μνημόνια», Δρόμος της Αριστεράς, 24/11/2019).

Αντί λοιπόν για ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και της προστασίας της εργασίας που «υπόσχεται» η «νέα κοινωνική συμφωνία», κατά τους Schwab ‒ Malleret, επιχειρείται η περαιτέρω αποδιάρθρωση των όποιων εναπομεινάντων στοιχείων προστασίας, ιδίως αναφορικά με τα κεφαλαιώδη ζητήματα του χρόνου εργασίας και των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων (κριτικά, επίσης, Καζάκος, Ημερησία, 10/4/2021).

Εκτός αν το «πειραματόζωον η Ελλάς», άθελα ή ηθελημένα, στο πλαίσιο της πιλοτικής, σηματοδοτικής των μελλοντικών εξελίξεων, λειτουργίας του, αποκαλύπτει ότι το «κοινωνικό πρόσωπο» της «μεγάλης επανεκκίνησης» αποτελεί απλώς ένα παραπλανητικό «κοινωνικό προσωπείο»! Πάντως η δυναμική των πραγμάτων, τόσο –και κυρίως– στην Ελλάδα όσο και γενικότερα, φαίνεται να κινείται προς δυστοπική κατεύθυνση, με προεξάρχοντα στοιχεία το «ψηφιακό πανοπτικό» και τον κρατικό, πατερναλιστικού τύπου, αυταρχισμό.

Ο καπιταλισμός σε σημείο καμπής

  Σύμφωνα με τις προηγηθείσες αναπτύξεις «η μεγάλη επανεκκίνηση», ο stakeholder καπιταλισμός και η «νέα κοινωνική συμφωνία» που διακηρύσσουν και ευαγγελίζονται οι Schwab και Malleret, πρέπει να αντιμετωπιστούν, να διαβαστούν και να αναλυθούν κριτικά μεν, αλλά με τη δέουσα αντικειμενικότητα και νηφαλιότητα, χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες και δαιμονοποιήσεις, αλλά και χωρίς ψευδαισθήσεις και αυταπάτες.

 

Ωστόσο, όσο ουδετεροποιείται οικονομικοπολιτικά ο ρόλος της τεχνοεπιστήμης στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, όσο υποτιμάται και παραθεωρείται, συνειδητά ή ασύνειδα, η «στρατευμένη», υπηρετική των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής λειτουργία και αξιοποίησή της, η «μεγάλη επανεκκίνηση» και το ευαγγελιζόμενο μετανεοφιλελεύθερο μοντέλο μιας, προσαρμοσμένης στα προτάγματα και τις ανάγκες του ψηφιακού καπιταλισμού, εκδοχής της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς», με δυσχερώς αποκρυπτόμενα τα αυταρχικά-πατερναλιστικά στοιχεία, δεν παύουν από τη φύση των πραγμάτων να συνιστούν μια ακόμη, προφανώς συγκυριακού και δοκιμαστικού, χαρακτήρα, μορφή αναδιάρθρωσης και αναδίπλωσης του καπιταλισμού στη μακραίωνη, επιδεικνύουσα μια τω όντι εντυπωσιακή ικανότητα επιβίωσης και αναπαραγωγής, πορεία του.

 

Ως εκ τούτου δεν μπορούν να υπερβούν τα σύμφυτα προς το κυρίαρχο οικονομικοκοινωνικό σύστημα, πεπερασμένα όρια. Κρίσιμο, ωστόσο, ζητούμενο παραμένει το αν και κατά πόσο το νέο επαγγελλόμενο από τους Schwab ‒ Malleret καπιταλιστικό παράδειγμα, εφόσον και όπου η εφαρμογή του καταστεί δυνατή, θα ενισχύσει σύμφωνα με τις σχετικές διακηρύξεις την κοινωνική δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξία και τα δημοκρατικά δικαιώματα ή αν θα εκτραπεί σ’ ένα ολοκληρωτικό καθεστώς πατερναλιστικού παρεμβατισμού και γενικευμένης επιτήρησης.

Οι ίδιοι άλλωστε οι συγγραφείς επισημαίνουν με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι «σε κάθε περίπτωση στην μετακορωναϊκή εποχή η προσωπική υγεία και η ευεξία του ανθρώπου θα έχουν μια πολύ μεγαλύτερη προτεραιότητα στην κοινωνία. Εξαιτίας αυτού το ήδη απελευθερωθέν τζίνι της τεχνολογικής παρακολούθησης δεν θα ξαναμπεί στο μπουκάλι».

   

Το γεγονός, τέλος, ότι ο Schwab δεν παύει να εκφράζει τον θαυμασμό του αφενός μεν στα επιτεύγματα και τις «απεριόριστες δυνατότητες» της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης αφετέρου δε στην επιτυχή διαχείριση της πανδημίας από την Κίνα, δηλαδή από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς κρατικού αυταρχικού καπιταλισμού, σε συνδυασμό με την υπογράμμιση της ανάγκης δημιουργίας (ή επιστροφής;) ενός «ισχυρού κράτους», δημιουργούν έντονες επιφυλάξεις, αν όχι για τα πραγματικά κίνητρα και τις επιδιώξεις, πάντως για την αντικειμενικά προσδιοριζόμενη δυνατότητα πραγμάτωσης του διακηρυσσόμενου «δημοκρατικού» και «ανθρωποκεντρικού» καπιταλιστικού παραδείγματος.

 

Δεν είναι έτσι τυχαίο ότι η γοητεία που ασκούν οι νέες τεχνολογίες στον Schwab και η «προχωρημένη θέση» του έναντι της σχέσης ανθρώπου και μηχανής έχει οδηγήσει ικανό μέρος της ασκούμενης κριτικής και των επιφυλάξεων για τις πραγματικές στοχεύσεις του όλο αφηγήματος να τον κατατάσσει στους θιασώτες μιας νέας ευγονικής, όπου οι Cyborgs θα αποτελούν το αρχέτυπο του ευαγγελιζόμενου μετανθρωπισμού: της γενετικής μετάλλαξης του ανθρώπινου είδους ως μιας «αναγκαίας και οιονεί αναπόδραστης» εξέλιξης προς μια «ανθρωπομορφική» τελειοποίησή του.

 

Μια προοπτική που υπερβαίνει και το πιο ευφάνταστο δυστοπικό σενάριο (Για την σχέση καπιταλισμού και μετανθρωπισμού, βλ. ενδεικτικά Zizek, Wie ein Dieb bei Tageslicht: Macht im Zeitalter des posthumanen Kapitalismus, 2019).

 

Στην κρίσιμη αυτή καμπή της πορείας του καπιταλισμού αλλά και της ανθρωπότητας γενικότερα, με χαίνουσες τις ήδη προ Covid-19 προκληθείσες από την επέλαση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και επιδεινωθείσες από τη διαχείρισή του ιού οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, υγειονομικές και περιβαλλοντικές πληγές, οι οποθενδήποτε προερχόμενες αντιδράσεις και κριτικές κατά της προαναφερθείσας εκδοχής του καπιταλισμού, ακόμα και εκείνες που, καθώς περιορίζονται στη βελτίωση και όχι στην ανατροπή του, που είναι η μόνη πραγματική εναλλακτική ριζοσπαστική λύση, είναι ευπρόσδεκτες.

 

Εντούτοις οι επίμαχες διακηρύξεις, ανεξαρτήτως ειλικρινών ή προσχηματικών κινήτρων, δεν φαίνονται υλοποιήσιμες, τουλάχιστον τώρα ή στο εγγύς και ορατό μέλλον.

Παρά τα αδιέξοδα που κατέδειξε η πανδημία και την όξυνση τους, οι διαγραφόμενες τάσεις και προοπτικές με κινητήρια δύναμη την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, δεν φαίνεται να είναι ευεπίφορες σε κοινωνικοδημοκρατικές αναδιπλώσεις και υποχωρήσεις.

 

Αντιθέτως, κυριαρχούμενες από το «ένστικτο της συστημικής αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής», παρά τον όποιο περιορισμό των νεοφιλελεύθερων ακροτήτων, τείνουν σε περαιτέρω αυταρχικοποίηση με πιθανή, αν όχι βέβαιη, την ενίσχυση του κρατικού, οικονομικού και κοινωνικού, πατερναλιστικού παρεμβατισμού.

 

Έτσι, η μάχη τόσο κατά της βαρειά τραυματισμένης, αλλά αντιστεκόμενης σθεναρά, νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης όσο και κατά των όποιων πρακτικών, εμφανούς ή αφανούς, κοινωνικού ελέγχου και αστυνόμευσης, πρέπει να είναι συνεχής και αποφασιστική. Βεβαίως χωρίς να ξεθωριάζει στον «ορίζοντα του κόσμου» το όραμα του ιστορικού novum, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, χωρίς να σβήνει η φλόγα της ελπίδας ότι το απαιτούμενο για την ανατροπή αυτή κοινωνικό υποκείμενο τελικά θα αναδυθεί, θα συγκροτηθεί και θα αναλάβει τον ιστορικό του ρόλο. Ωστόσο, επειδή οι καιροί ου μενετοί, η όποια βελτίωση, προϊόν είτε εκούσιων τακτικής μορφής παραχωρήσεων είτε αγωνιστικών διεκδικήσεων, των σχέσεων κεφαλαίου και εργασίας, καπιταλισμού και δημοκρατίας, παρά τον έωλο, συγκυριακό και θνησιγενή χαρακτήρα της δεν πρέπει να υποτιμηθεί.

 

Ακόμα δε και αν θεωρηθεί, ίσως όχι αδικαιολογήτως, ως «δούρειος ίππος» του συστήματος που παραποιεί και αποδυναμώνει ιδεολογικά και πολιτικά το αίτημα για ριζοσπαστική αλλαγή, δεν πρέπει να υποτιμηθεί, «πολλώ δε μάλλον» να απαξιωθεί. Αντιθέτως, στο βαθμό που ενισχύει τη θέση της εργασίας και της κοινωνίας έναντι του κεφαλαίου και των αγορών, πρέπει να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για την ενδυνάμωση της κοινωνικοπολιτικής και νομικής δράσης και την προώθηση των θέσεων μάχης της «φάλαγγας της προόδου» στο «μέτωπο του κόσμου» (Ε. Bloch).

 

Και θα έρθει η στιγμή που τα λόγια του ποιητή της Ελλάδας και του κόσμου θα πάρουν σάρκα και οστά: «Και τον πρώτο λόγο του ο στερνός των ανθρώπων θα πει, ν’ αψηλώσουν τα χόρτα, η γυναίκα στο πλάι του σαν αχτίδα του ήλιου να βγει. Και πάλι θα λατρέψει τη γυναίκα και θα την πλαγιάσει πάνου στα χόρτα καθώς που ετάχθη. Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση, και θα σπείρουνε γενεές στους αιώνες των αιώνων!». Οδυσσέας Ελύτης, «Άξιον Εστί, Προφητικόν», 1959.

 

* Ο Δημήτρης Α. Τραυλός – Τζανετάτος είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα

     ΠΗΓΗ : Δρόμος της Αριστεράς, Σάββατο 17 Απριλίου 2021

Η «μεγάλη επανεκκίνηση»: Ο καπιταλισμός σε κρίσιμο σταυροδρόμι 2

 

(Επι)στροφή στον stakeholderκαπιταλισμό

 

του Δημήτρη Α. Τραυλού – Τζανετάτου *

 

Ενόψει του απειλούντος με πλήρη  διάβρωση  και  απορρύθμιση των όποιων κοινωνικών-δημοκρατικών στοιχείων, συχνά τυπικά ισχυόντων αλλά όχι και defacto, μοντέλου της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της επιτακτικής ανάγκης βελτίωσής του, προτείνεται, ως κατάλληλο και ικανό  να  ανταποκριθεί  στο  αίτημά αυτό, το μοντέλο του stakeholder καπιταλισμού, δηλαδή  ενός  καπιταλισμού  λειτουργούντος επ’ ωφελεία των συμφερόντων όλων των ενδιαφερόμενων που συνδέονται, αμέσως ή εμμέσως, με τις δραστηριότητες μιας επιχείρησης ή ενός επιχειρηματικού ομίλου.  Πιο  συγκεκριμένα,  προτείνεται ένα μοντέλο που ο K. Schwab έχει αρχίσει να επεξεργάζεται από το 1971. 

Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, σε αντίθεση με το, στοχοπροσηλωμένο στο συμφέρον των μετόχων-ιδιοκτητών, μοντέλο του  shareholder  καπιταλισμού, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη  και  τα  συμφέροντα  όλων των μετεχόντων αμέσως ή εμμέσως στο μικροοικονομικό γίγνεσθαι, δηλαδή των εργαζομένων πρωτίστως, αλλά και των πελατών και των προμηθευτών της επιχείρησης, των τοπικών κοινοτήτων, του κράτους  και  της  κοινωνίας  γενικότερα. 

Σημειωτέον ότι το μοντέλο αυτό διαφοροποιείται από εκείνο του κρατικού καπιταλισμού, όπου το κράτος αποτελεί το βασικό ρυθμιστή της οικονομίας.

Το  «νέο»  παράδειγμα  ενός  «κοινωνικού καπιταλισμού», που ευαγγελίζεται ο Schwab, φαίνεται να εμπνέεται από το μοντέλο της «κοινωνικής οικονομίας    της    αγοράς»,    προφανώς όμως όχι με την, τείνουσα σε νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη, διαβρωμένη και απορρυθμισμένη μορφή του. Η αναγνώριση ενός ιδιαιτέρως ενισχυμένου ρόλου του κρά-τους δείχνει μάλλον διεύρυνση παρά απλή αποκατάσταση του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία και την κοινωνία, στην αρχική μορφή του μοντέλου. Η υιοθέτηση από τους Schwab ‒ Malleret μιας (επι)στροφής σ’ ένα «ισχυρό κράτος»,  συνδυαζόμενη  με  την παραπέμπουσα σε μια μεταμοντέρνα βιοπολιτική της «γυμνής ζωής» (Agamben), θέση ότι «μια καλή κυβέρνηση μπορεί να αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατο» είναι ενδεικτική των πατερναλιστικών αντιλήψεων τους για το κράτος.

 Από την άλλη πλευρά, οι συγγραφείς αναγνωρίζουν μεν τους κινδύνους διολίσθη-σης στον ολοκληρωτισμό μιας γενικευμένης  επιτήρησης  –συμμεριζόμενοι ανάλογους φόβους του Harari («The World after Coronovirus», Financial Times, 20/03/2020) – τόσο και κυρίως από το κράτος όσο και από ιδιωτικές εταιρείες, με προεξάρχοντες τους τεχνολογικούς  γίγαντες.  

Εντούτοις  δεν παύουν να εξαίρουν την «πολύτιμη» συμβολή της ψηφιοποίησης κατά τη διαχείριση της πανδημίας, ιδίως ως προς την ιχνηλάτηση και τον εντοπισμό των επαφών του νοσούντος. Βεβαίως ως αντίμετρο προτείνεται η ενεργοποίηση της διαχείρισης αυτής να επαφίεται στην «ελεύθερη βούληση» του ατόμου. Πόσο όμως ελεύθερη είναι η παροχή της σχετικής συναίνεσης, όταν  ο  πολίτης  τίθεται  προ  του διλήμματος «προστασία υγείας και ζωής» ή «ατομικού δικαιώματος και ελευθερίας»; Είναι ηλίου φαεινότερο ποια θα είναι η επιλογή του πολίτη. 

Έτσι, η «ελεύθερη βούληση» αποδεικνύεται ψευδεπίγραφη και παραπλανητική. Λειτουργεί δε ως προσχηματικός «νομιμοποιητικός» λόγος για την επίτευξη, μέσω φόβου, εκβίασης και καταναγκασμού, της  περίφημης  «ελεύθερης  επιλογής».

Στη θέση αυτή πρέπει άλλωστε να επισημανθεί ειδικότερα και το εξής: Οι αποφάσεις για την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας με σκοπό την αντιμετώπιση του Covid-19, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα ταχείας και αποτελεσματικής θέσης σε λειτουργία της, εμπεριέχουν τον κίνδυνο να αποτελέσουν μια «συνταγή-πατέντα», η οποία θα κληθεί να δώσει λύση σε κάθε παρόμοιο εξωτερικό ζήτημα που τυχόν θα ανακύψει (π.χ. σε σχέση με το κλίμα). 

Τούτο, δε, καθώς είναι απλούστερος και ευκολότερος ο επηρεασμός μιας ιδιωτικής συμπεριφοράς μέσω μιας στηριζόμενης στη ψηφιοποίηση, λύσης από την αναζήτηση της λύσης αυτής μέσω μιας πολύπλοκης πολιτικής επεξεργασίας και έρευνας των γενεσιουργών λόγων του ζητήματος (βλ. σχετικά Evg.  Morozov,  «The  tech  “solutions»” for coronavirus take the surveillance state to the next level», The Gurdian, 25 April 2020). 

Πέραν, ωστόσο, του κινδύνου αυτού, αξίζει επίσης να τονι-στεί μια γενικότερη πτυχή της προβληματικής της επιτήρησης και παραβίασης της ιδιωτικής σφαίρας. Πρόκειται για την αξιοποίηση από την Google και  τις  τεχνολογικές  εταιρείες που ελέγχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook, twitter κ.ά.), των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, η οποία λειτουργεί ως μια δωρεάν παρεχόμενη και ανεξάντλητη πηγή πρώτης ύλης για την παραγωγή εμπορευμάτων, που με άλλα λόγια αποτελεί μια νέου τύ-που  (ψηφιακού)  μορφή  κεφαλαιακής     συσσώρευσης     ιδιαιτέρως κερδοφόρα. 

Έτσι, πέραν του κινδύνου «οικειοθελούς», βασικά, εξαέρωσης της ιδιωτικής σφαίρας, της γενικευμένης επιτήρησης και της εμπορευματοποίησης των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, παρέχεται στις εταιρείες  αυτές  η  δυνατότητα  πρόβλεψης,    ποδηγέτησης    και προκαθορισμού της ανθρώπινης συμπεριφοράς (βλ. αναλυτικά  S.  Zuboff,  «Das  Zeitalter des Überwachungs kapitalismus», 2018. Πρβλ. Τραυλού ‒ Τζανετάτου, «Το Εργατικό δίκαιο στην 4η βιομηχανική επανάσταση», 2019, σ. 246 – 247, 255 – 256 και τις εκεί παραπομπές). 

Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν βεβαίως τους κινδύνους μιας δυστοπικής εξέλιξης που εμπεριέχονται στις αποκαλούμενες από τους ίδιους «τεχνολογίες της επιτήρησης», που έχουν διεισδύσει σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τονίζουν μάλιστα ιδιαιτέρως τον κίνδυνο της «βιομετρικής επιτήρησης»,  όπου  το  κράτος  και  οι  επιχειρήσεις  θα  μπορούν να μας γνωρίζουν καλύτερα απ’ ό,τι εμείς τον εαυτό μας, προβλέποντας και χειραγωγώντας ακόμα και τα αισθήματά μας. Ωστόσο φρονούν ότι το δυστοπικό αυτό σενάριο μπορεί να αποτραπεί.

 Η αισιοδοξία τους αυτή στηρίζεται προφανώς στη θέση ότι  η  επιστημονικοτεχνική  επανάσταση,  αποτελεί  ένα  ουδέτερο εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί είτε προς αρνητική  είτε  προς  θετική  κατεύθυνση.  Έτσι  ανάγουν  το επίμαχο ζήτημα σε θέμα ευθύνης  των  κυβερνήσεων  και της κοινωνίας, παραβλέποντας  ότι  το  διαδίκτυο,  η  ψηφιοποίηση   και   οι   νέες   τεχνολογίες,  ως  εγγεγραμμένες  στο  γενετικό  κώδικα  του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής,  υπηρετούν  τις  ανάγκες της κεφαλαιακής συσσώρευσης και κερδοφορίας. Αυτό  βεβαίως  σημαίνει  ότι  μια εναλλακτική χρησιμοποίησή τους με την έννοια της εξουδετέρωσης των αρνητικών δυστοπικών όψεων και συνεπειών τους κινείται στη σφαίρα  της  «ενδοκαπιταλιστικές τεχνοουτοπίας» (βλ. κριτικά για τα σχετικά ζητήματα Τραυλού – Τζανετάτου, ο.π., σ. 17 επ.).

 

Από τον υγειονομικό στον γενικευμένο βιοπολιτικό έλεγχο;

Η πραγματοποιούμενη, άλλωστε, από τους συγγραφείς, πρόβλεψη ότι η προστασία της υγείας θα διεκδικήσει και στο μέλλον απόλυτη αξιολογική προτεραιότητα στη σύγκρουσή της με άλλα κοινωνικά αγαθά και θεμελιώδη δικαιώματα, είναι   επιβεβαιωτική   της,   παρατηρούμενης   κατά   τη   διαχείριση  της  πανδημίας,  μετάλλαξης  του  δικαιώματος της υγείας σε υποχρέωση διασφάλισής της, καθώς και ενδεικτική της εγγενούς στο νέο μοντέλο του «κοινωνικού καπιταλισμού»,  που  καλείται να σώσει τον κόσμο (και τον καπιταλισμό), τάσης ενός πατερναλιστικού-αυταρχικού κρατικού παρεμβατισμού (βλ. Τραυλού – Τζανετάτου, «Προς έναν υγειονομικό ολοκληρωτισμό», Δρόμος της Αριστεράς, 2/02/2021). 

Δεν είναι έτσι τυχαίο  ότι,  στο  επίκεντρο  της    σχετικής    συζήτησης,    βρίσκεται ο κίνδυνος διολίσθησης προς μια «υγειονομική δικτατορία» (βλ. Dr. C. E Nyder, Gesundheitsdiktatur, 2020), η οποία μέλλει να αφή-σει  το  αποτύπωμά  της  στη  μετακορωναϊκή  εποχή.  

Άλλωστε, υπάρχει το ιστορικό προηγούμενο των έκτακτων μέτρων ασφάλειας, μετά την 11η  Σεπτεμβρίου  2001,  στο  οποίο  αναφέρονται  και  οι  συγγραφείς, που έκτοτε αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της «νέας» κανονικότητας. 

Βεβαίως,    οι    συγγραφείς    αναγνωρίζουν,   όπως   ήδη   σημειώθηκε, τους κινδύνους εκτροπής της ψηφιοποίησης και  της  επιστημονικοτεχνικής επανάστασης γενικότερα προς μια δυστοπική, ολοκληρωτική κατεύθυνση. Ωστόσο, παραβλέποντας την τρέχουσα πραγματικότητα λειτουργίας των σύγχρονων τεχνολογιών, ιδίως δε τις διαγραφόμενες για  τη  μετακορωναϊκή  περίοδο τάσεις προς ένα «καπιταλισμό της επιτήρησης», πιστεύουν ότι είναι δυνατή όχι  μόνο  η  αποτροπή  τους,  αλλά  πολύ  περισσότερο  η  αναστροφή τους προς θετική κατεύθυνση. Εντούτοις, η πρόβλεψη, από τους ίδιους, ότι  οι  υγειονομικές  κρίσεις  τείνουν να μετατραπούν σε συχνά  επαναλαμβανόμενο,  ενδημικό φαινόμενο, ενισχύει τη δυναμική μετάλλαξης της εξαιρετικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, με τους συνακόλουθους δραματικούς περιορισμούς σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, σε παγιωμένη, νέα κανονικότητα. 

Εν όψει του σοβαρού αυτού κινδύνου, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η αξιολόγηση μιας κατάστασης ως έκτακτης, χρήζουσας εξαιρετικής αντιμετώπισης, πρέπει να γίνεται με τη δέουσα φειδώ, βάσει ορθολογικών και αυστηρών κριτηρίων. Ωστόσο, με βάση τη θέση ότι κυρίαρχος είναι αυτός που αποφασίζει για το πότε υπάρχει μια κατάσταση εξαίρεσης και πώς θα αντιμετωπιστεί (C. Schmitt, G.  Agamben),  γεννιέται  το  κρίσιμο ερώτημα, ποιος τελικά είναι αυτός. Δεν πρέπει δε να υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι κυρίαρχος είναι εκείνος που τυπικά λαμβάνει τη σχετική απόφαση, δηλαδή το κράτος, αλλά πραγματικά κυρίαρχος είναι εκείνος που κατέχει την πραγματική οικονομικοπολιτική ισχύ, δηλαδή «οι αγορές και   το   χρηματοπιστωτικό   κεφάλαιο».  

Πολλώ  μάλλον  όταν το συγκεκριμένο κράτος έχει απωλέσει και τυπικά μεγάλο  ή  το  μέγιστο  μέρος  της λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας του –πέραν βεβαίως εκείνου που έχει εκχωρηθεί στην  ΕΕ  μέσω  της  ένταξής  του σ’ αυτή– όπως π.χ. είναι η ουσιαστικώς μνημονιοκρατούμενη και υπερχρεωμένη Ελλάδα, όπου πραγματικός κυρίαρχος είναι η «ηγεμονεύουσα γερμανική βιομηχανία» (Κ. Τσουκαλάς). Καθώς δε οι συγγραφείς επικαλούνται με έμφαση τη δεσπόζουσα σημασία του «γενικού καλού» στο επαγγελλόμενο μοντέλο του stakeholder καπιταλισμού, πέραν από τις όποιες ηθικολογικές-ιδεαλιστικές προσεγγίσεις,  ο  εννοιολογικός  και  τελολογικός προσδιορισμός του  δεν  παύει  να  είναι  συνάρτηση, αν όχι εξαρτημένη μεταβλητή, του πραγματικά κυρίαρχου, δηλαδή των αγορών και της κεφαλαιοκρατούμενης οικονομίας. 

Άλλωστε η «εργαλειοποίηση» του γενικού συμφέροντος από τα ελληνικά δικαστήρια, ιδίως τα ανώτατα, δεν είναι μόνο ενδεικτική των κινδύνων που εμπεριέχει η χειραγώγηση της αόριστης αυτής έννοιας και η  μετατροπή  σε  μηχανισμό  αποσταθεροποίησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ουσιαστικής  αναίρεσης  της  κανονιστικής  τους  ισχύος.  

Πολύ  περισσότερο  αποκαλύπτει  ποιος  στην  πραγματικότητα προσδιορίζει στην επίμαχη περίπτωση το γενικό συμφέρον, προσδίδοντας του μάλιστα υπερεθνική διάσταση. Αυτό δεν είναι άλλος από τη «γερμανοκρατούμενη» ΕΕ. (βλ. σχετικά Τραυλού – Τζανετάτου, «Ανώτατα Δικαστήρια», σ. 31 επ., ιδίως 65 επ. και τις εκεί παραπομπές).

Πέραν   από   τα   ιδιαιτέρως   ευάλωτα και εκτεθειμένα σε κριτική σημεία του βιβλίου που αφορούν βασικά τη «φετιχοποίηση» των νέων τεχνολογιών και τους κινδύνους μιας, όχι μόνο υγειονομικής, αλλά γενικευμένης επιτήρησης και ενίσχυσης των ιδεολογικών και κατασταλτικών μηχανισμών του επαγγελλόμενου «εντόνως παρεμβατικού κράτους», παρά τις διακηρύξεις για το «κοινωνικό  του  πρόσωπο»,  την  «προστασία  της  εργασίας»  και  των  «δημοκρατικών  δικαιωμάτων»  που  όχι  μόνο  δεν  συνάδουν,  αλλά  αντιστρατεύονται προς την τρέχουσα πραγματικότητα και την εξελιξιακή της δυναμική, δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μια κρίσιμη για την όλη λογική και τελολογική συνοχή, την ισορροπία και την πειστικότητα  της  «μεγάλης  επανεκκίνησης»  αντίφαση.  

Πρόκειται για μια αντίφαση που αφορά την αναγόρευση της πανδημίας στην καταλυτική εκείνη δύναμη που, προς αποφυγή  του  επερχόμενου  χάους, αλλά και θεραπεία των δεινών του παρόντος, αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη αλλαγής καπιταλιστικού παραδείγματος και επιβάλλει την επιτάχυνση της σχετικής διαδικασίας. 

Πιο συγκεκριμένα: Οι συγγραφείς, στηριζόμενοι σε αδιαμφισβήτητα στατιστικά στοιχεία, επισημαίνουν ότι η πανδημία του Covid-19 εμφανίζει θνητότητα  μόλις  0,4  -  0,5%  και  ότι  οι θάνατοι κατά την περίοδο της συγγραφής του βιβλίου ήταν λιγότεροι από το 0,006% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ κατά την ισπανική γρίπη ανήλθαν στο 2,7%. 

Ωστόσο, σε αντίθεση με την επισήμανση αυτή,  όχι  μόνο  δεν  ασκούν  κριτική στην οδηγήσασα στις βιωνόμενες καταστρεπτικές για την οικονομία, την κοινωνία, το κοινωνικό κράτος δικαίου και τη δημοκρατία, υπέρμετρες, δυσανάλογες και εν πολλοίς καταστροφικές συνέπειες. 

Πολύ περισσότερο, φαίνεται να τις δικαιολογούν πλήρως ως προερχόμενες από ένα  έκτακτο  γεγονός,  που  προσομοιάζει  προς  παγκόσμιο πόλεμο. Και ναι μεν οι προκληθείσες ανατροπές είναι τέτοιας έντασης και έκτασης που παραπέμπουν σε συνέπειες παγκοσμίου πολέμου. 

Όμως, το γεγονός ότι ένας ιός τόσο μικρής επικινδυνότητας, σε σχέση με εκείνη άλλων ιών στο παρελθόν, όπως ο κορωναϊός, οδηγεί μέσω της συ-γκεκριμένης διαχείρισής του σε  τέτοιες  ανατροπές,  δεν  αποτελεί  απλώς  ένα  πρωτοφανές ιστορικό παράδοξο. 

Πολύ περισσότερο, συνιστά μια   κραυγαλέα   αντίφαση   μεταξύ αιτίου και αιτιατού, πράγμα το οποίο θα απαιτούσε μια πειστική εξήγηση. Αντ’ αυτού, περιγράφοντας με τα μελανότερα χρώματα τις προ-καλούμενες από τη διαχείριση του ιού ανατροπές και τους προδιαγραφόμενους  για  το  μέλλον  κινδύνους  πλήρους  αποσταθεροποίησης,   θεώρησαν  τον  Covid-19  ως  τον  καταλύτη για την προώθηση και επιτάχυνση της «μεγάλης επανεκκίνησης», η οποία πέπρωται όχι μόνο να προσδώσει «κοινωνικό πρόσωπο» στον, επί του παρόντος κυριαρχούμενο από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση καπιταλι-σμό. Πολύ περισσότερο, θεωρούμενου  προφανώς  του  καπιταλισμού ως του τελειότερου οικονομικοπολιτικού συστήματος, παρά τις οφθαλμοφανείς και βιωνόμενες κατά τρόπο οδυνηρό αδυναμίες του, και συνακόλουθα ως «του τέλους του κόσμου», εκφράζουν την  αισιοδοξία  τους  για  τη  δυνατότητα σχεδιασμού και εφαρμογής ενός πιο συνεκτικού, βιώσιμου, δίκαιου και πράσινου μοντέλου.

 

Η αχίλλειος πτέρνα του υποστηριζόμενου μοντέλου.

 Βεβαίως το γεγονός ότι το, περιλαμβανόμενο στο βιβλίο των Schwab ‒ Malleret μανιφέστο για ένα βελτιωμένο καπιταλιστικό μοντέλο διακηρύσσεται από έναν «ορκισμένο» εκπρόσωπο της παγκόσμιας καπιταλιστικής-επιχειρηματικής ελευθερίας και απευθύνεται σε ένα αυστηρά επιλεγμένο ακροατήριο, όπου κυριαρχούν βασικά οι θιασώτες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, όπως π.χ. ο Jamie Demon, διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan καθώς  και  διευθυντικά  στελέχη  πλανητικά δρώντων πολυεθνικών επιχειρηματικών ομίλων (Facebook, Amazon, Uber κ.ά.), είναι εύλογο να προκαλεί σοβαρούς ενδοιασμούς για την ειλικρίνεια, τα κίνητρα και τις πραγματικές στοχεύσεις του όλου «εναλλακτικού σχεδιασμού».

Πολλώ μάλλον όταν είναι γνωστή η «ιδεοληπτική εμμονή» του Schwab στον «κοσμοσωτήριο ρόλο» της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Ανεξαρτήτως  πάντως  των  πραγματικών  κινήτρων  και  στοχεύσε-ων  του  ιδεολογικοπολιτικού  και  φιλοσοφικού  credo  του  Schwab  δεν μπορεί παρά να διαφωνεί ριζικά όποιος, όπως και ο γράφων, φρονεί ότι οι κίνδυνοι και τα δεινά του σύγχρονου κόσμου δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν δομικά χωρίς την αμφισβήτηση και υπέρβαση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, χωρίς τον απεγκλωβισμό της τεχνοεπιστήμης από τη λογική της κεφαλαιακής συσσώρευσης και κοινωνικής αναπαραγωγής. 

Υπό την οπτική αυτή γωνία, η όποια «νέα κοινωνική συμφωνία», εφόσον καταστεί  δυνατή,  δεν  μπορεί  παρά  να  έχει  συγκυριακό,  προσωρινό  χαρακτήρα. Τούτο, δε, καθώς θα τελεί υπό τη μόνιμη αίρεση της μη επέλευσης μιας νέας «κατάστασης εξαίρεσης», προσδιοριζόμενης από τις ανάγκες και τα προτάγματα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. 

Πολλώ δε μάλλον εφόσον ο κίνδυνος κατάρρευσής του, το επιτάσσει. Αν δε ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο της συχνής επανάληψης πολλώ δεν μάλλον της διαδοχικότητας εμφάνισης των διαφόρων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, οικονομικής, υγειονομικής ή οικολογικής υφής, καθώς και άλλων πολύ σοβαρών απειλών, όπως η τρομοκρατία και ο πόλεμος, γίνεται ευχερώς αντιληπτό ότι η πλήρωση της αίρεσης από πιθανό εξαιρετικό ενδεχόμενο τείνει να μετατραπεί σε «δαμόκλειος σπάθη», που απειλεί να  καταπέσει  ανά  πάσα  στιγμή. 

Άλλωστε το ιστορικό προηγούμενο της τύχης του φορντικού-κεϋνσιανικού  μοντέλου  και  ο  ρόλος  της  μικροηλεκτρονικής τεχνολογίας στη μετάβαση στο μεταφορντισμό και τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση αποτελεί αψευδή μαρτυρία για του λόγου το αληθές. Ωστόσο, πέρα από ωραιοποιήσεις, αποκρύψεις, ψευδαισθήσεις, οπισθοβουλίες και ιδεοληπτικές εμμονές, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ή, πολλώ μάλλον, να απαξιωθεί, η συμβολή της «μεγάλης επανεκκίνησης» στην άκρως επίκαιρη συζήτηση για την αντιμετώπιση των δεινών που προ-κάλεσε στην εργασία, την κοινωνία, τη δημοκρατία και το περιβάλλον ο νεοφιλελεύθερος παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός. 

Τούτο, δε, καθώς, α) υιοθετώντας βασικά τα κύρια επιχειρήματα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, τα οποία δεν προβάλλονται μόνο, όπως  ήδη  σημειώθηκε,  από  τους  αρνητές  του  καπιταλισμού,  καταφέρει σε αυτή ένα συντριπτικό πλήγμα, αν όχι τη χαριστική βολή, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα τον ψευδεπίγραφο, αντιιστορικό χαρακτήρα του διαβόητου θατσερικού δόγματος ΤΙΝΑ και β) αποκαλύπτει τα τρωτά σημεία, τις αντιφάσεις, τις παγίδες, τις ωραιοποιήσεις και τελικά τα εγγενή πεπερασμένα όρια ενός, άλλωστε, υπό τις παρούσες συνθήκες  δυσχερέστατου,  αν  όχι  ανέφικτου, πάντως δε θνησιγενούς από τη φύση του, εγχειρήματος.

 

Το «τρίλημμα της παγκοσμιοποίησης».

Βεβαίως, μακροπρόθεσμος στρατηγικός στόχος της οραματιζόμενης νέας «κοινωνικής συμφωνίας» είναι η εφαρμογή της σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό, όμως, προϋποθέτει μια, τουλάχιστον κατ’ επίφαση, πολιτικά νομιμοποιημένη παγκόσμια διακυβέρνηση, της οποίας πραγματικό στήριγμα θα είναι η επίτευξη ενός στοιχειώδους consensus των βασικών, οικονομικών και γεωπολιτικών, ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών, δηλαδή βασικά Κίνας, ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας. 

Όπως το πρωτόγνωρο, λαμβάνων ψυχονευρωσική διάσταση, μένος, πρωτίστως των ΗΠΑ, αλλά και της ΕΕ κατά της Ρωσίας και της Κίνας καθιστά  κατά  τρόπον  δραματικό  και απειλητικό για την παγκόσμια ειρήνη μια τέτοια συναίνεση, και θα είναι πιθανότατα για μακρό χρονικό διάστημα, αδιανόητη. Ίσως δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο ενδοκαπιταλιστικός  αυτός,  προσομοιάζων  με πόλεμο, ανταγωνισμός αφορά δυνάμεις που ανήκουν σε διαφορετικά μοντέλα οργάνωσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δηλαδή αφενός μεν του «δημοκρατικού καπιταλισμού» (ΗΠΑ, ΕΕ), στο πλαίσιο του οποίου πάντως οξύνεται το κοινωνικό ζήτημα και εντείνεται η  κρίση  στη  σχέση  καπιταλισμού  και δημοκρατίας, αφετέρου δε του «αυταρχικού κρατικο-νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού» (βασικά Κίνα, αλλά και Ρωσία). 

Έτσι φαίνεται να περιορίζεται από τα πράγματα το πεδίο δοκιμαστικής, έστω, εφαρμογής του επίμαχου μοντέλου  στον  χώρο  του  δυτικότροπου «δημοκρατικού καπιταλισμού», ιδίως δε στις χώρες όπου, παρά  τη  διάβρωσή  τους  από  τη  νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, εξακολουθεί, έστω παραπαίοντας και καρκινοβατώντας, ο καπιταλισμός  να  διατηρεί  στοιχειώδη  δημοκρατικά, κοινωνικοκρατικά και δικαιοκρατικά στοιχεία, όπως είναι κυρίως οι χώρες της Ευρώπης. 

Αν δε εξαιρέσει κανείς ορισμένους υπερεθνικούς συνασπισμούς κρατών, όπως βασικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, που καίτοι δεν έχουν αποκτήσει τη μορφή  μιας  Κοινοπολιτείας,  δια-θέτουν  τους  βασικούς  θεσμικούς  μηχανισμούς  για  τη  διαμόρφωση  μιας  βασικά  κοινής  και  ομοιογενούς  οικονομικής  και  μέχρις  ένα  βαθμό νομισματικής πολιτικής, η επίμαχη   «κοινωνική   συμφωνία»   έχει ως πεδίο εφαρμογής βασικά το εθνικό κράτος, λαμβανομένων υπ’ όψη των επιμέρους ιστορικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων του, κυρίως όμως του τρόπου οργάνωσης του κρατικού παρεμβατισμού στην αγορά εργασίας. 

Η  δημοκρατική  οργάνωση  και  η  αναγνώριση θεμελιωδών κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων, παρά  την  προϊούσα  αφυδάτωσή  τους, αποτελούν θεωρητικά πρόσφορο έδαφος για την επίτευξη της επίμαχης συμφωνίας. 

Σημειωτέον εξάλλου  ότι  η  πανδημία  ανέδειξε  τον κρίσιμο αναντικατάστατο ρόλο του παρεμβατικού στην οικονομία και κοινωνία εθνικού κράτους. Πάντως, ως αναγκαία κοινά σε κάθε συμφωνία στοιχεία θεωρούνται οι βασικές συνιστώσες της κοινωνικής  και  εργασιακής  προστασίας.  

Εξάλλου,  στον  προσδιορισμό  του  περιεχομένου της συμφωνίας δεν πρέπει να παρακαμφθεί η γνώμη της  νέας  γενιάς,  που  έχει  πληγεί  με ιδιαίτερη σφοδρότητα από την πανδημία. Αναφερόμενοι,  εξάλλου,  οι  συγγραφείς  στον  κρίσιμο  τομέα  των  γεωπολιτικών ανατροπών, θεωρούν ότι τέσσερα είναι τα κύρια προβλήματα τα οποία θα δεσπόσουν κατά την  «παγκόσμια  αταξία»  που  θα  επικρατήσει κατά την μετακορωναϊκή περίοδο: Η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, η έλλειψη μιας παγκόσμιας πολιτικής τάξης πραγμάτων, ο αυξανόμενος ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας και η τύχη των ασθενικών και φυτοζωούντων κρατών. 

Στο πλαίσιο των προδιαγραφομένων γεωπολιτικών ανακατατάξεων και υπό τον φόβο ενίσχυσης του εθνικισμού, λόγω της επιστροφής του εθνικού κράτους κατά την πανδημία, ανασύρουν το περίφημο «τρίλημμα της παγκοσμι-οποίησης» του Dani Rodricks (The Globalization Paradox, 2012). 

Σύμφωνα με αυτό, επειδή η συνύπαρξη της οικονομικής παγκοσμιοποίησης με την πολιτική δημοκρατία και το εθνικό  κράτος  δεν  είναι  δυνατή,  πρέπει να επιλεγεί το ζεύγος των λημμάτων που μπορούν να συνυπάρξουν. 

Η αποτροπή ανόδου του εθνικισμού (φαινόμενα Brexit και τραμπισμού) συνηγορεί, κατά τους συγγραφείς, υπέρ της απώθησης (υποχώρησης) της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. 

Από την άλλη όμως πλευρά, όπως δείχνει η περίπτωση της ΕΕ (οικονομική ολοκλήρωση = παγκοσμιο-ποίηση), η υποχώρηση αφορά κατά κύριο λόγο το εθνικό κράτος. Πολλώ μάλλον καθώς επειδή απουσιάζει μια συντεταγμένη πολιτική υπόσταση, μια ευρωπαϊκή Κοινοπολιτεία, διατηρείται,  αν  δεν  διευρύνεται,  το   δημοκρατικό   ευρωενωσιακό   έλλειμμα. 

Από  την  άλλη  πλευρά  δεν  πρέπει  να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι Schwab-Malleret   διακηρύσσουν   τη «μεγάλη επανεκκίνηση» όχι ως υπέρβαση, αλλά ως βελτίωση του ισχύοντος καπιταλιστικού μοντέλου. Ο  δε  προτεινόμενος  stakeholder  καπιταλισμός και η σχετική κοινωνική συμφωνία παραπέμπουν σε μια νέα μορφή «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς» προσαρμοζόμενης στις ανάγκες του ψηφιακού καπιταλισμού, με έμφαση στην προστασία της υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος και με εμφανείς πάντως τις τάσεις ενός «πατερναλιστικού ολοκληρωτισμού», με κυρίαρχο το στοιχείο  της  διάχυτης,  κρατικής,  ιδίως δε της σε μεγάλο βαθμό συναι-νετικής και ιδιωτικής επιτήρησης.

                                                                                                                        Συνεχίζεται                                   

  * Ο Δημήτρης Α. Τραυλός – Τζανετάτος είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα

    ΠΗΓΗ : Δρόμος της Αριστεράς, Σάββατο 10 Απριλίου 2021