Γεράσιμος Γραμματικόπουλος
Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές η Ιταλία περνάει
δραματικές ώρες, σε μαζική καραντίνα σε ολόκληρη την επικράτεια, μαζικό
lockdown με ανοιχτά μόνο τα supermarket που μπορούν να εγγυηθούν τουλάχιστον 1
μέτρο απόσταση ανάμεσα στους επισκέπτες, με πορτιέρηδες και ουρές απέξω σαν να
ήταν το πιο σικάτο club, οικογένειες που κλαίνε νεκρούς παππούδες και όχι μόνο
από μακριά, τα νοσοκομεία σε σχεδόν πλήρη κατάρρευση, έχοντας αναστείλει κάθε
άλλη λειτουργία πέραν του COVID-19 και των κατεπειγόντων, άμεσα επικίνδυνων για
την ζωή συμβάντων, με τους γιατρούς και τους νοσηλευτές σε εξάντληση και
απόγνωση, με κάποιους να παραμένουν στο νοσοκομείο για να μην ρισκάρουν μια
μετάδοση σε αγαπημένα τους πρόσωπα στο σπίτι που έχουν λόγο να φοβούνται. Με
δυο λόγια, πόλεμος κανονικός. Μα πώς συνέβη αυτό;
Το SSN, ή ΕΣΥ αλά ιταλικά
Το ιταλικό ΕΣΥ ζει από το 2010 ένα δράμα παράλληλο με το δικό
μας. Παρότι τα μεγέθη είναι διαφορετικά και το τσεκούρι στην χρηματοδότηση
ομολογουμένως μικρότερο από το δικό μας, τα προβλήματα είναι τα ίδια.
Μειωμένες κλίνες νοσηλείας: με σύνολο περίπου 150.000 δημόσιες
και 40.000 ιδιωτικές, η αντιστοιχία προς κατοίκους είναι της τάξης του 3,2/1000
κατοίκους, σημειώνοντας μια πτώση της τάξης του 30% συγκριτικά με το έτος 2000.
Έπρεπε σύμφωνα με τους μάνατζερς να μειωθούν, καθότι ασύμφορα, σπρώχνοντας όλο
και περισσότερη λειτουργικότητα σε εξωτερικά ιατρεία και day hospital,
gate-keeping που φρενάρει τα τακτικά περιστατικά έξω από το νοσοκομείο,
ιδιωτικό δίκτυο πρωτοβάθμιας υγείας αλλά και εταιρειών ασθενοφόρων που
συμπληρώνουν το αντίστοιχο ΕΚΑΒ υπό την μορφή ΜΚΟ.
Σας θυμίζει κάτι;
Γερασμένος και ανεπαρκής εξοπλισμός: οι περικοπές χτύπησαν
ακόμα χειρότερα τον ιατροτεχνικό εξοπλισμό ενός συστήματος με ήδη πολύ συχνά
πεπαλαιωμένες δομές, με εντονότατη διάθεση για outsourcing σε εξωτερικές
ιδιωτικές δομές.
ΣΔΙΤ του λέγανε και μου το παντρεύανε.
Γερασμένο και ανεπαρκές προσωπικό: παρότι μέχρι την τωρινή
κρίση, η 24ωρη εφημερία που είναι το ψωμοτύρι του Έλληνα γιατρού ήταν σχεδόν
ανήκουστη, μιας και το προσωπικό δεν είναι τόσο εξωφρενικά ελάχιστο όσο στα
καθ’ημάς νοσοκομεία, η περιστολή δαπανών και προσλήψεων, ως άλλη Αγία Γραφή της
νεοφιλελεύθερης λαίλαπας που παρέσυρε ολόκληρη την Ευρώπη, οδήγησε σε μαζικό
brain drain, ειδικευόμενους λιγοστούς και κυρίως νεαρούς, και άρα μάχιμους,
επιμελητές με το κιάλι. Μόλις το φθινόπωρο που μας πέρασε υπήρχε μια διάχυτη
συζήτηση – ανησυχία στους ιατρικούς κύκλους της γείτονος χώρας περί γηραιών
διευθυντών που καλούνται να εφημερεύουν νύχτες, να κρατούν ανοιχτές χειρουργικές
αίθουσες πέραν των φυσικών τους αντοχών, να… να… να… Σε αριθμούς, το SSN, με
δεδομένα του 2017, διέθετε 92.855 ιατρούς (αναλογία 1,33/1000 κατοίκους) και
233.000 νοσηλευτές (αναλογία 3,33/1000 κατοίκους).
Αν γνωρίζετε τους αντίστοιχους, ισχνότατους συγκριτικά,
αριθμούς στην χώρα μας, ελπίζω να προλάβατε να καθίσετε σε καρέκλα πριν ο κρύος
ιδρώτας σας λούσει και επέλθει το λιποθυμικό επεισόδιο.
Περιορισμένος αριθμός σε κλίνες ΜΕΘ: η Ιταλία διαθέτει περίπου
5100 κλίνες ΜΕΘ (αναλογία 8,42/100.000 κατοίκων) που αποδείχθηκαν ολίγιστες
στην αντιμετώπιση μιας μαζικής επιδημίας που στέλνει περί το 5% κατά διεθνή
μέσο όρο των νοσούντων σε μηχανική υποστήριξη. Στην Ιταλία ειδικότερα το
ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο (13,3%) αλλά περισσότερα επί της ιδιαιτερότητας
αυτής παρακάτω. Η Ελλάδα με το μόνιμο πρόβλημα των ελλείψεων σε κλίνες ΜΕΘ
ακόμα και προ κρίσης διαθέτει περίπου 550-580 κλίνες (αναλογία 5,57/100.000)!
Αν το γλιτώσατε το λιποθυμικό στο προηγούμενο bullet, εδώ δεν
υπάρχει περίπτωση… Συνεχίζουμε σε λίγο, μόλις συνέλθετε!
Η στατιστικά αναπάντεχη βαρύτητα της νόσου
Τα επιδημιολογικά ποσοστά που αναδύονται από το ιταλικό σκέλος
της επιδημίας που μας πλήττει είναι εξαιρετικά δυσάρεστα, με μεγάλη απόκλιση
από την μέχρι τώρα καταγραφή σε άλλα οργανωμένα κράτη. Νοσηλεία ΜΕΘ στο 13,3%,
θάνατος στο 5%, με μεγάλες αποκλίσεις από περιοχή σε περιοχή (η Λομβαρδία που
ήταν το επίκεντρο έχει την πρωτιά με >6% θνητότητας). Αυτή η απόκλιση μπορεί
να αποδοθεί σε πολλαπλούς παράγοντες και ενδεχομένως κάποιο συνδυασμό αυτών.
- Πληθυσμιακή σύνθεση: η Ιταλία διαθέτει τον πλέον γερασμένο
πληθυσμό της Ευρώπης και ως εκ τούτου περισσότερες πιθανότητες ένα κρούσμα να
ανήκει σε ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα. Να δείτε ποια άλλη χώρα είναι εξόχως γερασμένη, έχοντας
ξαποστείλει τους νέους της στην ξενιτιά και εμποδίζοντας ποικιλοτρόπως όσους
παρέμειναν να ξεκινήσουν οικογένειες…
- Ετερογένεια στατιστικού δείγματος: μέχρι τώρα τα περισσότερα
κρούσματα και θάνατοι αφορούσαν τον κινεζικό πληθυσμό που είναι σαφώς
διαφοροποιημένος από τον ιταλικό. Έτσι η στατιστική, ακολουθώντας την
φυσιοπαθολογία και την φυσική πορεία της νόσου, μπορεί να διαφέρει σημαντικά. Αν αυτή η υπόθεση αληθεύει, να δείτε με ποιους μοιάζουμε πιο
πολύ, που έ χουμε και σχετική λαϊκή ρήση…
- Διαθεσιμότητα και ποιότητα συστήματος υγείας: πριν ακόμα η
ιταλική κρίση λάβει διαστάσεις, δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet μια
μελέτη που, παρατηρώντας τα επιδημιολογικά δεδομένα, συνέδεε την θνητότητα του
COVID-19 με την ποιότητα και την διαθεσιμότητα ενός οργανωμένου συστήματος
υγείας κατά περιοχή.Με δεδομένη την παραπάνω περιγραφή του SSN και των προβλημάτων
αλλά και την οδυνηρή σύγκριση με το ΕΣΥ, πόσο ποιοτικοί νιώθετε;
- Δεδομένα τύπου παγόβουνου: υπάρχει μια πολύ σοβαρή υποψία, με
δεδομένες και τις συμπεριφορές του πληθυσμού στην Ιταλία, πως τα δεδομένα είναι
“αλλοιωμένα” από την μη καταγραφή πάμπολλων υποκλινικών και ελαφρών κρουσμάτων,
όπως ένα παγόβουνο του οποίου μόνο ένα μικρό μέρος είναι ορατό ως κορυφή. Υπέρ
αυτής της υπόθεσης είναι τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά της Λομβαρδίας που ήταν
και το επίκεντρο της μετάδοσης – αν και θα πρέπει να προσμετρηθεί και η
ενδεχόμενη “εξάντληση” των τοπικών δομών του συστήματος υγείας. Και αυτό είναι
εξαιρετικά σημαντικό συμπέρασμα, ιδίως σε ότι αφορά τις συμπεριφορές των
πληθυσμών και την εφαρμογή μέτρων προστασίας και πρόληψης όπως θα δούμε αμέσως
παρακάτω.
Πληθυσμιακές συμπεριφορές και μέτρα πρόληψης: una faccia, una
razza!
Αναντίρρητα η Ιταλία πληρώνει την αδυναμία της να ελέγξει την
ταχύτητα μετάδοσης της λοίμωξης, παραμένοντας ακόμη και τώρα στην εκθετική φάση
εξάπλωσης, με αποτέλεσμα τον υπερκορεσμό ενός ήδη πληγωμένου από χρόνια
λιτότητας συστήματος υγείας. Ποια ιδιαίτερα σημεία μπορούμε να απομονώσουμε ως
κρίσιμα σφάλματα και ανεπάρκειες, ώστε να μην επαναληφθούν;
- Ολιγωρία των αρχών στην λήψη αποφασιστικών μέτρων αποφυγής
συγχρωτισμού. Όταν πια αποφασίστηκαν σε βαθμό που θα ήταν χρήσιμος, το τζίνι
είχε ήδη βγει από το λυχνάρι.
- Ελαφρότητα του πληθυσμού στην ορθή χρήση ατομικών μέτρων
προστασίας. Δεν εμπεδώθηκε από τον πληθυσμό η σημασία τους ως μέσο ετερο – και
όχι αυτο – προστασίας. Έτσι προσβλήθηκαν οι “νέοι και επιπόλαιοι” αφού “τι θα
πάθουν πια”, μεταδίδοντας την λοίμωξη σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Πρόκειται για τον θρίαμβο του ατομικισμού και την συντριβή του αλτρουϊσμού ως
εξελικτικό πλεονέκτημα επιβίωσης της κοινότητας.
Απείθεια του πληθυσμού στις συστάσεις και εκκλήσεις των αρχών.
Χαρακτηριστικότερο και δραματικότερο παράδειγμα αυτής ήταν η μαζική φυγή προς
τον νότο λίγο πριν “σφραγιστούν” οι βόρειες επαρχίες, αφού η αντιπολιτευτική
προς την κεντρική κυβέρνηση διοίκηση της περιφέρειας διέρρευσε την είδηση πριν
την εφαρμογή της, λόγω μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων. Το αποτέλεσμα ήταν απλά η
επέκταση της κόκκινης ζώνης σε ολόκληρη την ιταλική επικράτεια και το μαζικό
lockdown από άκρη σε άκρη και σε κάθε δραστηριότητα της καθημερινής ζωής.
Σε αυτό το σημείο δεν θα κάνω καμία σύγκριση με την ελληνική
πραγματικότητα.
Οι ομοιότητες είναι απλά αποκαρδιωτικές.
Επιμύθιο
Αν θα έπρεπε να συμπυκνώσω τα συμπεράσματα σε μία μόνο
πρόταση, θα ήταν η ακόλουθη.
Ολικό lockdown χθες, αφού δεν γίνεται να εμπιστευθούμε
ατομικές συμπεριφορές και αίσθημα αλληλεγγύης του πληθυσμού.
Άνοιγμα όλων των κλινών ΜΕΘ προχθές.
Μαζικές προσλήψεις πέρυσι (και δεν εννοώ τις σαχλαμάρες με
τρίμηνα μπλοκάκια, εξάμηνα επικουρικά και επιστροφή των νεοσυνταξιοδοτηθέντων
που είναι ευάλωτοι οι ίδιοι).
Μήπως και σώσουμε ο,τιδήποτε αν σώζεται.
Γεράσιμος Γραμματικόπουλος
Ο Γεράσιμος Γραμματικόπουλος είναι γιατρός, νευρολόγος, πρώην
εργαζόμενος στο ΠΓΝΠ. Σπούδασε στη Νάπολη της Ιταλίας.
Μέσω Νόστιμον ήμαρ
