Ευρώπη: το τέλος της παρτίδας;

Αρθρο του  Jacques Sapir για την κρίση του ευρώ, όχι μόνο από οικονομική πλευρά, αλλά και πολιτική και συμβολική. Είναι η ώρα για μια συμφωνία  διάλυσης του ευρώ, αν θέλουμε να ξαναχτίσουμε την ιδέα της Ευρώπης σε άλλη βάση ...


του Jacques Sapir.
Η διαδικασία που ονομάζεται "ευρωπαϊκή οικοδόμηση", με το αδιέξοδο που  προέκυψε στο σχεδιασμό του προϋπολογισμού της ΕΕ για τα έτη 2014-2020, και, δευτερευόντως, τον προϋπολογισμό του 2013, υπέστη μια τριπλή αποτυχία: οικονομική , πολιτική και συμβολική. Η συμβολική είναι σίγουρα πιο σημαντική. Το αδιέξοδο, που στην καλύτερη περίπτωση θα κρατήσει μέχρι τις αρχές του 2013 ακολουθεί  το αδιέξοδο της αρχής αυτής της εβδομάδας ως προς το ζήτημα της ενίσχυσης στην Ελλάδα, και τις εξαιρετικά σκληρές διαπραγματεύσεις για τη συμμετοχή των αντίστοιχων κρατών στα πλαίσια του αεροναυπηγικού ομίλου EADS, και τη σημαντική μείωση των αεροναυπηγικών φιλοδοξιών της Ευρώπης. Είναι άκρως συμβολικό ότι όλα αυτά συνέβησαν μέσα σε οκτώ ημέρες.

 

Μια οικονομική αποτυχία
Το ζήτημα του προϋπολογισμού της ΕΕ, από οικονομική άποψη, είναι σημαντικό. Όχι τόσο για τα ποσά που περιλαμβάνει. Η συνεισφορά στον προϋπολογισμό της ΕΕ έχει φτάσει το 1,26% του ΑΕΠ των χωρών. Έτσι, για το 2013 προβλέπονται € 138 δισεκατομμύρια. Αλλά το μικρό μέγεθος αυτού του χρηματικού ποσού δημιουργεί προβλήματα. Σε μια εποχή που η ευρωζώνη, ένα υποσύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), βρίσκεται σε ύφεση, και η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί σίγουρα το 2013 και το 2014, η κοινή λογική υπαγορεύει ότι θα έπρεπε να υπάρξει κάποια συμφωνία για ένα προϋπολογισμό οικονομική ανάκαμψης, που θα προωθούσε τη ζήτηση και πολιτικές προσφοράς και ανταγωνιστικότητας σε ορισμένες χώρες. Τώρα, βλέπουμε να γίνεται ακριβώς το αντίθετο. 

Είναι σαφές ότι κάθε χώρα έχει την τάση να κινείται άτακτα, αν και είναι υποχρεωμένη να τηρεί τους κανόνες της δημοσιονομικής λιτότητας, που θεσμοθετήθηκαν στην τελευταία Συνθήκη της ΕΕ, και αυτό δεν είναι το λιγότερο παράδοξο! Ο καθένας προσπαθεί να περάσει το δικό του, και σε συναντήσεις όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Πέμπτης 22 και Παρασκευή 23 Νοεμβρίου, στις Βρυξέλλες, βρίσκουν τον ιδανικό κλειστό χώρο για διαφωνίες και αντιπαραθέσεις.

Στις παρούσες συνθήκες, είναι σαφές ότι η ύφεση δεν μπορεί να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά παρά μόνο με ένα συνδυασμό πολιτικών τόνωσης της ζήτησης και της προσφοράς. Αυτές οι πολιτικές έχουν ποσοτικοποιηθεί. Μόνο για να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα των  τεσσάρων χωρών  της Νότιας Ευρώπης (Ισπανία, Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία), χρειάζονται γύρω στα € 257 δισεκατομμύρια το χρόνο, όπως έχει γραφτεί σε προηγούμενο σημείωμα (1) .

Στην πραγματικότητα, αν θέλουμε να είμαστε συνεπείς, θα πρέπει να προσθέσουμε τουλάχιστον άλλα € 100 δισεκατομμύρια σε αυτό το ποσό για τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων, ώστε να εναρμονιστεί ο ανταγωνισμός μεταξύ όλων των χωρών. Η πρόσθετη αυτή δαπάνη  357 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με ένα προϋπολογισμό 138 δισ. ευρώ περίπου, είναι σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι ο προϋπολογισμός θα πρέπει να αυξηθεί από 1, 26% σε 4,5%.
 

Στην πραγματικότητα, το ζήτημα είναι πολύ πιο περίπλοκο.

Ετήσια έκθεση Διεθνούς Γραφείου Εργασίας

Οι  μισθοί των εργαζομένων στις αναδυόμενες χώρες αυξάνονται,  ενώ στις  χώρες της Δύσης μειώνονται.

 Ετήσια έκθεση του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας.  Μια προσέγγιση που κατέστη δυνατή χάρη στην πτώση των κοινωνικών στάνταρντ στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, και την αύξηση της παραγωγικότητας. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός αγριεύει.

Η αύξηση των μισθών βρίσκεται ακόμα μακριά από τα προ-κρίσης επίπεδα το 2007 και σχεδόν μηδενίστηκε στις βιομηχανικές χώρες του δυτικού καπιταλισμού , ενώ στις αναδυόμενες οικονομίες συνεχίζει να αυξάνεται. Αυτό αναφέρει το ΔΓΕ (Διεθνές Γραφείο Εργασίας), στην Παγκόσμια Έκθεση του σχετικά με τους μισθούς το 2012/13. Σύμφωνα με την ανάλυση του, ΔΓΕ οι μηνιαίες  αποδοχές παγκοσμίως (ο μισθός προσαρμοσμένος στον πληθωρισμό, γνωστός και ως μέσος πραγματικός μισθός) αυξήθηκαν κατά 1, 2% το 2011, σε σύγκριση με το 3% το 2007 και το 2, 1% το 2010. Αλλά αυτοί οι αριθμοί θα ήταν πολύ χαμηλότεροι εάν η Κίνα είχε εξαιρεθεί από τους υπολογισμούς.
 

Η έκθεση υπογραμμίζει τις τεράστιες διαφορές μεταξύ χωρών και περιφερειών, με τους μισθούς να αυξάνονται με ταχύτερους ρυθμούς σε αυτές τις περιοχές όπου η οικονομική ανάπτυξη είναι μεγαλύτερη. Ενώ η αύξηση των μισθών έχει υποστεί διπλή μείωση στις βιομηχανικές οικονομίες στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες - όπου προβλέπεται να είναι μηδενική το 2012 - παρέμεινε θετικός καθ 'όλη τη διάρκεια της κρίσης στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, την Αφρική και ακόμη περισσότερο στην Ασία.
 

Οι πιο σημαντικές αλλαγές σημειώθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, όπου από διψήφια ποσοστά πριν από την κρίση είχαμε μια απότομη επιβράδυνση το 2009. Στη Μέση Ανατολή, αν και τα στοιχεία  εξακολουθούν να είναι ελλιπή, οι μισθοί φαίνεται να βρίσκονται σε πτώση από το 2008.
 

Οι διαφορές μεταξύ περιφερειών – συνεχίζει η έκθεση του  ΔΓΕ - είναι ιδιαίτερα έντονες αν εξετάσουμε  την αύξηση των μισθών από το2000 - 2011. Παγκοσμίως, οι μισθοί αυξήθηκαν λιγότερο από ένα τέταρτο. Στην Ασία, σχεδόν διπλασιάστηκαν. Στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί, παρά την απότομη πτώση τη δεκαετία του '90. Και τέλος, στον βιομηχανοποιημένο κόσμο αυξήθηκαν μόνο κατά 5% περίπου.
 

Αλλά, σύμφωνα πάντα με το ΔΓΕ , παρατηρούνται και σημαντικές μισθολογικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών.
 

Ετσι,ένας εργαζόμενος στον τομέα της μεταποίησης στις Φιλιππίνες παίρνει περίπου 1,40 δολάρια για κάθε ώρα εργασίας, στη Βραζιλία 5,50, στην Ελλάδα 13, στις Ηνωμένες Πολιτείες 23,30 και στη Δανία σχεδόν 35.
 

Η έκθεση υπογραμμίζει, επίσης, πρόσφατες μελέτες που δείχνουν ότι, τις τελευταίες δεκαετίες στις περισσότερες χώρες όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οι μισθοί αυξήθηκαν με βραδύτερο ρυθμό από ό, τι η παραγωγικότητα - δηλαδή, η αξία των αγαθών και υπηρεσιών ανά απασχολούμενο άτομο.
 

Η τάση αυτή οδηγήσε σε άνοιγμα  της ψαλίδας των εισοδημάτων, πράγμα που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι ωφελήθηκαν λιγότερο από τους καρπούς της εργασίας τους, ενώ οι κεφαλαιοκράτες είχαν τα μεγαλύτερα οφέλη.

Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, από το 1999, η παραγωγικότητα της εργασίας  αυξηθηκε δύο φορές περισσότερο από τους μισθούς.

 Στις Ηνωμένες Πολιτείες, από το 1980, η ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας στις μη γεωργικές δραστηριότητες αυξήθηκε κατά περίπου 85%, ενώ οι μισθοί αυξήθηκαν μόνο κατά 35% περίπου. Στη Γερμανία, τα τελευταία είκοσι χρόνια, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξηθηκε κατά περίπου ένα τέταρτο, ενώ οι μισθοί παρέμειναν σταθεροί.
 

Ακόμη και στην Κίνα, μια χώρα όπου οι μισθοί σχεδόν τριπλασιάστηκαν μέσα σε δέκα χρόνια, το μερίδιο της εργασίας μειώθηκε ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε  πολύ πιο γρήγορα από ό, τι το συνολικό μισθολογικό κόστος.

Η έκθεση καλεί λοιπόν τους φορείς χάραξης πολιτικής να είναι προσεκτικοί ώστε να μην προωθήσουν ένα «αγώνα δρόμου  προς τα κάτω» του τμήματος που διατίθενται για εργασία με την ελπίδα να κερδίσουν σε ανταγωνιστικότητα για να βγουν από την ύφεση.

[--->]

Οι φρουροί του Ελντοράντο με τις μπούργκες

Η εικόνα του βουνού μας σήμερα. Κάτι απρόσωπα ρομπότ πίσω από μια κατεβασμένη μπάρα κόβουν το δρόμο, ζητάνε να μάθουν ποιος είσαι και πού θέλεις να πάς, σε βιντεοσκοπούν, παίρνουν τον αριθμό του αυτοκινήτου σου. Σα να προσπαθείς να μπεις στη Μόρντορ.
Τι έγινε και ξανακατέβηκε η μπάρα;
Τι φοβούνται και ξαναβάλανε τη μπούργκα;
Ο κουκουλονόμος δεν ισχύει γι’αυτούς;
Είναι αυτός ο τόπος μας;

 [--->]

Πολυεθνικές φεύγουν από τον ευρωπαϊκό νότο

Οι συνταγές της Τρόικα αποθαρρύνουν τις επενδύσεις. Τίποτα απολύτως απ’ όσα ισχυρίζονται οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η ΕΚΤ για να δικαιολογήσουν τις "διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις" δεν αληθεύει. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Αυτό που παρατηρείται είναι μια φυγή των πολυεθνικών από το νότο, μια φυγή κεφαλαίων που απειλεί και την καινοτομία σε μια Ευρώπη του Νότου που "χρειάζεται απεγνωσμένα να βγει από την κρίση χρέους και την ύφεση."

Αυτό αναφέρει στο χθεσινό φύλλο της, η Wall Street Journal μαζί με  μερικά παραδείγματα, όπως η αμερικανική Kimberly Clark, η οποία ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μειώσει την παραγωγή παιδικών πανών στην Ευρώπη, λόγω της μείωσης των ποσοστών γεννήσεων,όπως και η  Alcoa και η PPR. Η γερμανική πολυεθνική Merck, πρόσφατα ανακοίνωσε την περικοπή κατά 20% του εργατικού δυναμικού της στην Ισπανία, και η αγγλική Compass Group μείωσε τις  δραστηριότητες της στην Πορτογαλία.

"Από την αρχή του χρόνου είχαμε σημάδια αποχώρησης των ξένων επενδυτών από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη  τους πρώτους έξι μήνες του έτους - αναφέρει η Wall Street Journal - ενώ η αποχώρηση των επενδυτών  από την Ιταλία ξεπέρασε την εισροή κεφαλαίων κατά 1,6 δισ. δολάρια. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις σε Πορτογαλία, Ισπανία,  Ελλάδα και Ιταλία από το 2007 είναι μειωμένες κατά 38%, καθώς οι επενδυτές μετακινούνται προς τις αναδυόμενες χώρες. "


Ένας  μεγάλος αριθμός αρνητικών ειδήσεων που σημαίνουν ακριβώς το ίδιο : οι "διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις" παράγουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που υποστηρίζει η  τρόικα (ΕΚΤ, ΕΕ, ΔΝΤ).

Ας μη ξεχνάμε ότι επισήμως οι άγριες περικοπές των δαπανών του δημοσίου και η διακηρυγμένη "ανάγκη" μείωσης του "κόστους εργασίας" (μείωση μισθών, επισφαλείς συμβάσεις, κατάργηση δικαιωμάτων και κατακτήσεων των μισθωτών) έγιναν για δύο βασικούς λόγους:

- Για τον  ισοσκέλιση των προυπολογισμών του κράτους και για να καταστούν βιώσιμες σε μακροπρόθεσμη βάση οι δαπάνες του δημοπροϋσίου.
 - Για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις προσέλκυσης επενδύσεων στις  χώρες των PIIGS (Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία).

Και οι δύο αυτοί στόχοι απέτυχαν. Το δημόσιο χρέος στην πραγματικότητα αυξήθηκε σε όλες αυτές τις χώρες (εν μέρει εκτός από την Ιρλανδία), παρά τις περικοπές, και μάλιστα όσο πιο σκληρές ήταν οι περικοπές, τόσο περισσότερο επιδεινώθηκε το χρέος. Ο λόγος ήταν απόλυτα προβλέψιμος: μειώνοντας τις  κρατικές δαπάνες  μειώνετε το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, επιβραδύνεται ραγδαία  κάθε οικονομική δραστηριότητα, και, μειώνονται τα έσοδα από τους φόρους (ξεκινώντας από τον ΦΠΑ).
Η τοπική αυτή ύφεση,που συνοδεύτηκε από την πλήρη ανατροπή της εργατικής νομοθεσίας, η οποία στερεί από τη σημερινή γενιά και κυρίως από τις μελλοντικές γενιές την όποια ελπίδα βελτίωσης  της θέσης τους, όχι μόνο δεν συμβάλλει στη δημιουργία "ευνοϊκού περιβάλλοντος" για τις επενδύσεις (ξένες ή εγχώριες δεν υπάρχει καμία διαφορά ) αλλά δημιουργεί ένα περιβάλλον ερημοποίησης, απ’ όπου ακόμη και οι πολυεθνικές  αναγκάζονται να φύγουν. Το παράδειγμα της  Decathlon είναι χαρακτηριστικό: σε ποιον θα πουλήσω  αθλητικό εξοπλισμό χαμηλού κόστους σε μια χώρα που δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μέχρι το τέλος του μήνα;

Η οικονομία  στην πραγματικότητα είναι ένα σύστημα. Η κατάργηση ή η περικοπή  κάποιων πυλώνων - σε αντίθεση με ό, τι νομίζουν οι  ηλίθιοι  "εξαρτημένοι" από την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία που διαμορφώθηκε σε πανεπιστημιακά ιδρύματα τύπου Bocconi - αποθαρρύνει την παραγωγική δραστηριότητα. Όσο πιο χαμηλό είναι το εισόδημα σε μια χώρα, τόσο λιγότερο κερδοφόρα θα είναι μια επένδυση. Κανενας στους πάνω ορόφους των διοικητικών συμβουλίων των πολυεθνικών εταιρειών,δεν  πιστεύει ότι είναι δυνατόν να μετατρέψει τις προηγμένες χώρες σε μεξικάνικες "maquilladoras"  που παράγουν φτηνά προϊόντα για να τα πουλήσουν αλλού. Η περιοχές αυτές ήδη υπάρχουν εντός και λίγο πιο έξω από την ευρωζώνη (Ανατολική Ευρώπη,  Μαρόκο, ακόμα και η Τουρκία) και δεν υπάρχει λόγος να υπάρχουν και άλλοι "φτωχοί σε ανταγωνισμό." Αν μη τι άλλο, υπάρχει έλλειψη πλούσιων αγορών που θα εξάγεται ένα μέρος από τα πλεονάζοντα αγαθά που θα παράγονται λίγο πολύ παντού.
[--->]

Οχι και τόσο αδιάφθοροι

 Η ΛΟΓΟΚΡΙΜΕΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Την ιστορία την αφηγείται το business insider. Στις 17 Σεπτεμβρίου, το γερμανικό Υπουργείο Εργασίας απέστειλε to σχέδιο έκθεσης "Για τη φτώχεια και τον πλούτο " στους συναδέλφους του των άλλων υπουργείων.

Μόνο η τελική έκθεση θα δημοσιοποιείτο αφού πρώτα επικυρωνόταν από τη καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ,. Η αρχική έκθεση υποτίθεται ότι θα παρέμενε κρυφή. Διέρρευσε όμως σχεδόν αμέσως. Και περιείχε καφτά σημεία. Πολύ καφτά.

Η ογκώδης έκθεση (PDF, 535 σελίδες), περιέγραφε την σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι στη Γερμανία-μια πραγματικότητα που γίνεται πιο σκληρή χρόνο με το χρόνο.

Για παράδειγμα, το 1998, το πιο φτωχό 50% του πληθυσμού κατείχε το 4% του ιδιωτικού πλούτου, ενώ το πιο πλούσιο  10% το 45%. Το 2008, στο φτωχότερο 50% ανήκε μόνο το 1%, ενώ το πλουσιότερο 10% αύξησε το μερίδιό του στο 53%. Άλλες εκθέσεις καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα.

Η έκθεση για τη φτώχια  της στατιστικής υπηρεσίας της Γερμανίας έδειχνε ότι το "ποσοστό της φτώχειας" στη Γερμανία ακολουθεί ανοδική πορεία : το 2008, ήταν 15,5%. Το 2009 ήταν 15,6%, και το 2010 ήταν 15,8%. Ιδιαίτερα σκληρά χτυπήθηκαν  άνθρωποι κάτω των 65 ετών,χωρίς οικογένεια, που ζούσαν μόνοι τους. Το ποσοστό της φτώχειας σ’ αυτή την ομάδα πληθυσμού ήταν 36,1%. Στις μονογονεϊκές οικογένειες, ήταν 37,1%.

Η πόλη του Μονάχου δημοσίευσε τη δική της έκθεση φτώχειας. Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό κόστος της ζωής στο Μόναχο, διαπιστώνουμε ότι σχεδόν το ένα πέμπτο των κατοίκων της πόλης ζει σε συνθήκες φτώχειας. Το  όριο της φτώχειας στη Γερμανία είναι 940 ευρώ το μήνα.

Τα στοιχεία αυτά συζητήθηκαν για λίγο δημόσια, και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Ακόμα και οι μεγαλύτερες εταιρείες καταναλωτικών προϊόντων προσάρμοσαν σ’ αυτά τα δεδομένα τις εμπορικές  στρατηγικές τους στις αναπτυσσόμενες χώρες [βλέπε...." Η "φτωχοποίηση της Ευρώπης"].

Όμως η έκθεση  "Για τη φτώχεια και τον πλούτο " του Υπουργείου Εργασίας, όπως αναθεωρήθηκε από το Υπουργείο Οικονομίας, διέρρευσε στην Süddeutsche Zeitung, η οποία στη συνέχεια κάθισε και σύγκρινε τις δύο εκθέσειςκαι είδε ότι η αρχική είχε λογοκριθεί!

Ας ξεκινήσουμε από την εισαγωγή. Στη νέα έκδοση, η φράση, "Ο ιδιωτικός  πλούτος στη Γερμανία είναι πολύ άνισα κατανεμημένος," έχει διαγραφεί.

Η αρχική έκδοση επεσήμανε: "Ενώ τα εισοδήματα των  υψηλότερων  εισοδημάτων  αυξήθηκαν τα τελευταία  δέκα χρόνια , των φτωχότερων που ακολούθησαν τον πληθωρισμό, μειώθηκαν. Ετσι η ψαλίδα των εισοδημάτων  μεγάλωσε", κάτι που θα μπορούσε να βλάψει" το αίσθημα δικαιοσύνης του λαού" και " να θέσει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή". Λέξεις εμπρηστικές, από ένα υπουργείο Εργασίας μιας συντηρητικής κυβέρνησης. Πολύ εμπρηστικές.

Τα παραπάνω λοιπόν, στη βερσιόν που δόθηκε για δημοσίευση στο γερμανικό τύπο αντικαταστάθηκαν από τη νέα διάλεκτο, που χρησιμοποιείται τόσο συχνά στη μάχη διάσωσης της Ελλάδας: πτώση των πραγματικών μισθών ήταν μια " έκφραση των διαρθρωτικών βελτιώσεων» στην αγορά εργασίας και δημιούργησε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας για πολλούς ανέργους. "

Η έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι η ωρομίσθια εργασία πολλών ανθρώπων που ζουν μόνοι τους και εργάζονται με πλήρη απασχόληση δεν ήταν αρκετή για να τους εξασφαλίσει τα προς το ζην. Αυτό "αυξάνει τη φτώχεια και αποδυναμώνει την κοινωνική συνοχή." Το σχόλιο αυτό έχει διαγραφεί και για το ζήτημα των χαμηλών μισθών  το μόνο που αναφέρεται είναι ότι "θα πρέπει να εξεταστεί με κριτικό πνεύμα."

  Ψαλίδι έπεσε και σε φράσεις όπως : " Ωστόσο, το 2010, πάνω από τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι στη Γερμανία εργάστηκαν για λιγότερα από € 7 την ώρα"

[--->]