Eric Hobsbawm: Είμαι ο Eric Hobsbawm, ένας
ιστορικός σε βαθειά γεράματα.Κατά σύμπτωση μου τηλεφωνήσατε την ημέρα των 94
γενεθλίων μου. Τελευταία ασχολούμαι περισσότερο με την συγγραφή της ιστορίας
των κοινωνικών κινημάτων και τη γενική ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου τον
19ο και τον 20ό αιώνα. Νομίζω ότι όλα τα βιβλία μου είναι διαθέσιμα στα ιταλικά
και ότι ορισμένα από αυτά γνώρισαν κάποια επιτυχία.
Blog: Ο μαρξισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φαινόμενο μετα-ιδεολογικό;
Eric Hobsbawm: Δεν χρησιμοποιώ τον όρο "μετά ιδεολογικό φαινόμενο" για να
περιγράψω το μαρξισμό, αλλά είναι αλήθεια ότι πλέον ο μαρξισμός δεν είναι ένα
σύστημα ιδεολογικό που συνδέεται με τα
μεγάλα μαζικά πολιτικά κινήματα σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, αν και εξακολουθώ να πιστεύω
ότι συνεχίζουν να υπάρχουν κάποια μικρά κινήματα αυτού του είδους. Έτσι,με
αυτή την έννοια είχαμε μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά τον πολιτικό ρόλο του
μαρξισμού στην πολιτική ζωή της Ευρώπης. Υπάρχουν βέβαια ακόμα κάποια μέρη στον κόσμο,
όπου αυτό ακόμη δεν έχει συμβεί, όπως για παράδειγμα, στη Λατινική Αμερική.
Όσο για τις συνέπειες αυτής της αλλαγής, θα λεγα ότι θα πρέπει να δοθεί
μεγαλύτερη προσοχή στα επιτεύγματα του μαρξισμού που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια.
Τα οποία κατά τη γνώμη μου είναι τα εξής: ο Μαρξ εισήγαγε πρώτος κάτι που
θεωρείται καινοτομία, αλλά που δεν έχει ακόμη πραγματωθεί πλήρως, δηλαδή την αίσθηση
ότι το σημερινό οικονομικό σύστημα δεν είναι αιώνιο ούτε και υπήρχε ποτέ
περίπτωση να είναι, αλλά ότι πρόκειται απλά για μια φάση της ιστορικής εξέλιξης
και μέλλει να εξαφανιστεί και να μετατραπεί σε κάτι άλλο με το πέρασμα του
χρόνου, αυτό είναι το σημαντικό.
Δεύτερον, νομίζω ότι ο Μαρξ επικεντρώθηκε στην ανάλυση ενός συγκεκριμένου
τρόπου λειτουργίας, δηλαδή στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος και στο πώς αυτό
εξελίχθηκε. Ειδικότερα, εστίασε την προσοχή του στον περίεργο και ασυνεχή τρόπο
εξέλιξης του συστήματος και την ανάπτυξη αντιφάσεων που τελικά παρήγαγαν μεγάλες
κρίσεις.
Το βασικό προσόν του μαρξισμού, είναι ότι θεωρεί τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα
που γεννά περιοδικά εντός του πραγματικές και αυθεντικές εσωτερικές αντιφάσεις
που οδηγούν σε διαφόρων ειδών κρίσεις. Αυτές οι κρίσεις ξεπερνιούνται μέσω ενός
ριζικού μετασχηματισμού ή μικρότερες συστημικές
αλλαγές. Και είναι ακριβώς λόγω αυτής της ασυνέχειας, και αυτής της προϋπόθεσης,
που ο καπιταλισμός λειτουργεί όχι ως ένα σύστημα που τείνει στην αποσταθεροποίηση,
αλλά αντίθετα, ως ένα σύστημα, μόνιμα ασταθές και που,άρα, χρειάζεται να μετασχηματιστεί
ριζικά. Αυτό είναι το ουσιαστικότερο στοιχείο του μαρξισμού, που συνεχίζει να επιβιώνει
μέχρι σήμερα.
Το τρίτο στοιχείο που πιστεύω ότι εξακολουθεί να ισχύει, από
το λεγόμενο ιδεολογικό φαινόμενο είναι ότι, για τους περισσότερους μαρξιστές, ο
μαρξισμός βασίζεται σε μια βαθιά αίσθηση της κοινωνικής αδικίας και της
κοινωνικής ανισότητας και τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ των φτωχών και των
πλουσίων και ισχυρών του κόσμου.
Τέλος, πιστεύω ότι θα πρεπε, ίσως, να προστεθεί και ένα άλλο στοιχείο που ίσως
ο Μαρξ να μη μπορούσε να διακρίνει, αν και υπήρχε, δηλαδή το ουτοπικό στοιχείο.
Μια πεποίθηση ότι κατά κάποιον τρόπο η νέα κοινωνία που θα γεννιόταν θα ήταν
καλύτερη και πιο ανθρώπινη από αυτή που ζούμε.
Η Ευρώπη βαδίζει προς τα δεξιά;
Blog: Στη Βόρεια Αφρική και σε
ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία, η Ελλάδα και η Ιρλανδία, τα κινήματα των νέων
που γεννήθηκαν από το διαδίκτυο ζητούν μια
ριζική αλλαγή των κοινωνικών επιλογών. Εν τω μεταξύ, η Ισπανία, η Ουγγαρία και η
Φινλανδία βαδίζουν προς τα δεξιά, η Δανία έκλεισε τα σύνορα Σένγκεν και στη
Γαλλία το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα μπορεί να κερδίσει τις προεδρικές
εκλογές. Αυτό δεν είναι μια αντίφαση;
