Eduardo-Galeano : Υπάρχει ένας άλλος κόσμος εκτός από τα σκατά

13/04/2015

Ο μεγάλος Ουρουγουανός δημοσιογράφος και συγγραφέας έφυγε στις 13 Απριλίου του 2015.
Κυνηγημένος από τις περισσότερες δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα αλλά και σύμβουλος, μαζί με τον Ταρίκ Αλί, στο δίκτυο Telesur.

[--->] 

ΤΟ ΒΟΛΙΒΙΑΝΙΚΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα il manifesto 20/10/2003

του Εντουάρντο Γκαλεάνο

Μια τρομακτική έκρηξη αερίου. Αυτό ήταν η λαϊκή εξέγερση που συγκλόνισε την Βολιβία και κατέληξε στην παραίτηση του προέδρου Σάντσεζ ντε Λοζάντα που τόσκασε αφήνοντας πίσω του μια εκατόμβη πτωμάτων. Το αέριο θα τόστελναν στη Καλιφόρνια σε πάρα πολύ χαμηλή τιμή, με αντάλλαγμα κάποια ψίχουλα και θα περνούσε μέσα από χιλιάνικα εδάφη που κάποτε ανήκαν στη Βολιβία. 

Η εξαγωγή του αερίου από ένα λιμάνι της Χιλής, λειτούργησε όπως το αλάτι στην πληγή μιας χώρας που εδώ και ένα αιώνα ζητάει μάταια μια διέξοδο στη θάλασσα, την οποία είχε χάσει το 1883 κατά τη διάρκεια του πολέμου της με τη Χιλή. Αλλά ο προορισμός του φυσικού αερίου δεν ήταν ο βασικός λόγος της οργής που ξέσπασε σε όλη τη χώρα. 

Η αιτία της λαϊκής αγανάκτησης, την οποία η κυβέρνηση ως συνήθως την αντιμετώπισε γεμίζοντας με νεκρούς τους δρόμους, ήταν άλλη. Ο κόσμος ξεσηκώθηκε γιατί αρνιόταν να δεχτεί ότι με το αέριο πρέπει να γίνει ότι έγινε και με το ασήμι, τη νιτρική ποτάσα (νίτρο), τον κασσίτερο και όλα τα υπόλοιπα. 

Η μνήμη βλάπτει και διδάσκει: οι φυσικοί μη ανανεώσιμοι πόροι φεύγουν μακριά χωρίς να μας χαιρετίσουν και δεν επιστρέφουν ποτέ πια.

 Στο μακρινό 1870,στη Βολιβία, κάποιος άγγλος διπλωμάτης είχε μια άσχημη εμπειρία. Ο τότε δικτάτορας Μαριάνο Μελγκαρέχο, του πρόσφερε ένα ποτήρι τσίτσα, ένα αλκοολούχο τοπικό ποτό, ο διπλωμάτης τον ευχαρίστησε αλλά του είπε ότι προτιμάει τη σοκολάτα. 

Τότε ο Μελγκαρέχο με την παροιμιώδη του ευγένεια, τον υποχρέωσε να πιει μια τεράστια κανάτα με σοκολάτα και στη συνέχεια τον υποχρέωσε να καβαλήσει ανάποδα ένα γάιδαρο και να κάνει το γύρω της Λα Παζ.

 Όταν τα μαντάτα έφτασαν στ' αυτιά της βασίλισσας Βικτωρίας, στο Λονδίνο, αυτή διέταξε να της φέρουν ένα παγκόσμιο χάρτη, έγραψε με μια κιμωλία ένα σταυρό πάνω στη Βολιβία και έβγαλε την απόφαση : « Η Βολιβία δεν υπάρχει». 

Tην ιστορία την έχω ακούσει άπειρες φορές. Έγιναν η δεν έγιναν έτσι τα πράγματα; Ίσως ναι, ίσως όχι. Αλλά αυτή η φράση που αποδίδεται στην αυτοκρατορική αδιαλλαξία μπορούμε και να την εννοήσουμε και σαν μια σύνθεση της ταραγμένης ιστορίας του βολιβιανού λαού. 

Η τραγωδία επαναλαμβάνεται, ο τροχός γυρίζει ξανά και ξανά: εδώ και πέντε αιώνες τα αμύθητα πλούτη της Βολιβίας είναι η δυστυχία των βολιβιανών που είναι και οι φτωχότεροι της Νοτίου Αμερικής. «Η Βολιβία δεν υπάρχει» :δεν υπάρχει για τα παιδιά της. 

Την εποχή της αποικιοκρατίας, για περισσότερο από δύο αιώνες, το ασήμι του Ποτοσί ήταν ο κυριότερος αιμοδότης της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Έλεγαν: «Αξίζει  ένα Ποτοσί» και εννοούσαν ότι ήταν ανεκτίμητης αξίας.

Στα μέσα του 16ου αιώνα η πιο μεγάλη πόλη, η πιο ακριβή και η πιο σπάταλη σε όλο τον κόσμο, φτιάχτηκε και μεγάλωσε στους πρόποδες του βουνού απ’όπου έβγαζαν το ασήμι. Αυτό το βουνό, το λεγόμενο Τσέρο Ρίκο, καταβρόχθιζε ιθαγενείς. 

«Στους δρόμους υπήρχε μια τέτοια κοσμοπλημμύρα που νόμιζες ότι όλη η Χώρα μετακόμιζε», έγραφε ένας πλούσιος ιδιοκτήτης ορυχείου του Ποτοσί: τα χωριά άδειαζαν από τους άντρες και απ’όλα τα σημεία του ορίζοντα άνθρωποι περπατούσαν σαν υπνωτισμένοι προς την τρύπα που οδηγούσε στις γαλαρίες. Έξω, θερμοκρασίες πολύ κάτω από το μηδέν. Μέσα, η ίδια η κόλαση. Από τους δέκα που έμπαιναν, μόνο οι τρεις έβγαιναν ζωντανοί.

Αλλά οι καταδικασμένοι στα ορυχεία, που δεν είχαν και πολύ ζωή, ήταν αυτοί που έφτιαχναν τα πλούτη των φλαμανδών, των γενοβέζων, των γερμανών, τραπεζιτών, των πιστωτών του ισπανικού στέμματος και ήταν αυτοί οι ιθαγενείς που έκαναν δυνατή τη συσσώρευση κεφαλαίων που έκανε την Ευρώπη αυτό που είναι σήμερα. 

Απ’όλα αυτά τι έμεινε στη Βολιβία; Έμεινε ένα ξεκοιλιασμένο βουνό, ένας απίστευτα μεγάλος αριθμός νεκρών ιθαγενών από τις κακουχίες και ορισμένα μέγαρα που τα κατοικούν φαντάσματα. Το 19ο αιώνα, όταν η Βολιβία νικήθηκε στο λεγόμενο πόλεμο του Ειρηνικού, δεν έχασε μόνο τη μόνη της διέξοδο προς τη θάλασσα και αποκλείστηκε στη καρδιά της Νοτίου Αμερικής, αλλά έχασε και το νίτρο. 

Σύμφωνα με την επίσημη ιστορική εκδοχή, που είναι και ιστορία των πολέμων, μπορεί η Χιλή να νίκησε σε εκείνο τον πόλεμο η πραγματική όμως ιστορία αναφέρει ότι ο πιο κερδισμένος ήταν ο άγγλος επιχειρηματίας Τόμας Νορθ. Χωρίς να ρίξει ούτε τουφεκιά, χωρίς να ξοδέψει ούτε μια δεκάρα, ο Νορθ έγινε ο ιδιοκτήτης εδαφών που ανήκαν στη Βολιβία και το Περού και βασιλιάς του νίτρου, του πολυτιμότερου -για εκείνη την εποχή- λιπάσματος και τόσο απαραίτητου στα κουρασμένα ευρωπαϊκά χώματα Τον 20ο αιώνα η Βολιβία υπήρξε ο κυριότερος προμηθευτής της παγκόσμιας αγοράς, σε κασσίτερο. Τα τσίγκινα κουτιά κονσέρβας που τόσο διάσημο έκαναν τον Άντυ Γουόρχολ, ερχόντουσαν από τα ορυχεία που παρήγαγαν κασσίτερο και χήρες. Στα βάθη των στοών η τρομερή σκόνη πυριτίου σκότωνε με ασφυξία. 

Τα πνευμόνια των εργατών σάπιζαν για να μπορεί ο κόσμος να καταναλώνει φτηνό κασσίτερο. Στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βολιβία συνέβαλλε στον αντιφασιστικό αγώνα, πουλώντας το μετάλλευμα της σε τιμή 10 φορές μικρότερη από την ήδη χαμηλή τιμή πώλησης του. Τα εργατικά μεροκάματα έπεσαν στο μηδέν, ξέσπασαν απεργίες και τα πολυβόλα ξέρασαν φωτιά. 

Ο Σιμόν Πατίνιο, ο πλουσιότερος επιχειρηματίας και αφεντικό όλης της χώρας, δεν χρειάστηκε να ξοδευτεί σε αποζημιώσεις γιατί ο θάνατος από σφαίρα πολυβόλου δεν θεωρείται εργατικό ατύχημα. Εκείνη την εποχή, για τα εισοδήματα του, ο ντον Σιμόν πλήρωνε 50 δολάρια το χρόνο στην εφορία αλλά πλήρωνε πολύ περισσότερα στον πρόεδρο του έθνους και την κυβέρνηση του. Ήταν ένας πάμπτωχος που τον είχε ερωτευθεί η θεά Τύχη. Τα εγγόνια του μπήκαν στο τημ της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας, παντρεύτηκαν γόνους καλών οικογενειών, κόμηδες, μαρκησίους, μέλη βασιλικών οίκων. Όταν η επανάσταση του 1952 έβαλε στην άκρη τον Πατίνιο και εθνικοποίησε τον κασσίτερο, το μετάλλευμα ήταν πλέον ελάχιστο. 

Μετά από μισό σχεδόν αιώνα υπερεντατικής εκμετάλλευσης, για να εξυπηρετηθεί η παγκόσμια αγορά. Πριν από εκατό χρόνια περίπου, ο ιστορικός Γκαμπριέλ Ρενέ Μορένο ανακάλυψε ότι οι βολιβιανοί «έχαναν νοητικά». 

Είχε ζυγίσει τον εγκέφαλο ενός ιθαγενή και ενός μιγάδα και είχε διαπιστώσει ότι ζύγιζαν πέντε, εφτά ως και δέκα ουγκιές λιγότερο από τον εγκέφαλο ενός  λευκού. Τα χρόνια περνούσαν και η ανύπαρκτη χώρα εξακολουθεί να είναι άρρωστη από το ρατσισμό. Πάντως, μια χώρα που θέλει να υπάρχει, μια χώρα όπου η πλειοψηφία της αποτελείται από ιθαγενείς που δεν ντρέπονται να είναι ό,τι είναι, δεν φτύνει στον καθρέφτη. Αυτή η Βολιβία, που τόσο κουράστηκε για να πλουταίνει τους άλλους, αυτή είναι η πραγματική χώρα.

 Η ιστορία της είναι πλούσια από ήττες και προδοσίες, αλλά και με θαύματα που μπορούν και κάνουν οι περιφρονημένοι όταν παύουν να περιφρονούν τον ίδιο τους τον εαυτό και όταν παύουν τις μεταξύ τους φιλονικίες. Εκπληκτικά γεγονότα, ιδιαίτερης ζωντάνιας, συμβαίνουν αυτό το διάστημα, χωρίς να θέλουμε να επεκταθούμε περισσότερο. Το έτος 2000 συνέβη κάτι μοναδικό σε ολόκληρο τον κόσμο: ο κόσμος από-ιδιωτικοποίησε το νερό. Ο αποκαλούμενος «πόλεμος για το νερό» ξέσπασε στην Κοτσαμπάμπα. 

Οι χωρικοί από τις κοιλάδες έφταναν στις πόλεις και τις απέκλειαν, οι πόλεις οι ίδιες ξεσηκώθηκαν. Τους απάντησαν με σφαίρες και δακρυγόνα, η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά η συλλογική εξέγερση επεκτάθηκε, ασυγκράτητη μέχρις ότου, στην τελική σύγκρουση, ξαναπήραν το νερό από τα χέρια της πολυεθνικής Μπεχτέλ και ο κόσμος μπόρεσε και πάλι να πλύνει το σώμα του και να ποτίσει τις καλλιέργειες του.(Τώρα, την εταιρεία Μπεχτέλ, με έδρα της την Καλιφόρνια, την παρηγορεί ο Μπους, χαρίζοντας της συμβόλαια δισεκατομμυρίων στο Ιράκ). Λίγους μήνες πριν, μια άλλη λαϊκή έκρηξη σε όλη τη Βολιβία νίκησε ούτε λίγο ούτε πολύ το ίδιο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. 

Το ΔΝΤ εκδικήθηκε δολοφονώντας  πάνω από τριάντα ανθρώπους  από τα λεγόμενα όργανα της τάξης, ο κόσμος όμως τελικά νίκησε: η κυβέρνηση δεν κατάφερε παρά να ακυρώσει τη φορολόγηση των μισθών που είχε διατάξει το ΔΝΤ. Σειρά τώρα έχει το φυσικό αέριο. Η Βολιβία διαθέτει πλούσια αποθέματα φυσικού αερίου. 

Ο Σάντσεζ ντε Λοζάντα την ιδιωτικοποίηση την είπε κεφαλαιοποίηση, η χώρα ,όμως, που θέλει να υπάρχει, απέδειξε ότι διαθέτει καλή μνήμη. Πάλι, αυτή η παλιά ιστορία του πλούτου που εξαφανίζεται στα χέρια άλλων; «Το αέριο είναι δικό μας», έγραφαν τα πανό στις διαδηλώσεις. Ο κόσμος απαιτούσε και εξακολουθεί να απαιτεί, να εξυπηρετήσει το αέριο τους ίδιους τους βολιβιανούς και να μην υποστεί  για μια ακόμα φορά η Βολιβία, την δικτατορία του υπεδάφους της. 

Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, που τόσο το επικαλούνται και τόσο λίγο το σέβονται, ξεκινάει ακριβώς από εκεί. Η λαϊκή ανυπακοή έφερε χασούρα στην πολυεθνική Πασίφικ LNG, η οποία είχε κάνει κοινοπραξία με την Ρεπσόλ, την Μπρίτιζ Gs και την Παναμέρικαν Gas,το  συνέταιρο της Ένρον, την διάσημη για τις γνωστές συνήθειες της. 

Απ’ ότι φαίνεται, της πολυεθνικής θα της μείνει τελικά μόνο η διάθεση να κερδίσει για κάθε επενδυόμενο δολάριο, δέκα δολάρια και τίποτα άλλο. Από τη μεριά του, ο φυγάς Σάντσεζ ντε Λοζάντα έχασε μόνο την προεδρία. Δεν έχασε βέβαια τον ύπνο του. Τη συνείδηση του τη βαραίνει η δολοφονία τουλάχιστον 80 διαδηλωτών, αυτή όμως δεν ήταν η πρώτη σφαγή που είχε διατάξει και αυτός ο σημαιοφόρος του εκσυγχρονισμού δεν αισθάνεται τύψεις για κάτι που δεν βγάζει κέρδος. Σε τελευταία ανάλυση, αυτός μιλάει και σκέφτεται στα αγγλικά, όχι τα αγγλικά του Σαίξπηρ, αλλά τα αγγλικά του Μπους.

Από την εφημερίδα il manifesto 20/10/2003

Ο φωτογράφος του Μάουτχαουζεν

Ο Francisco Boix ή Πάκο,  από μια λαϊκή συνοικία της Βαρκελώνης, χαρακτήρας ζωηρός και ρέμπελος από μικρός, ήταν ήδη φωτογράφος,όπως και ο πατέρας του πολύ πριν πάρει τα όπλα  και πολεμήσει στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο ενάντια στο φασισμό. Εξάλλου τον Ιούλιο  του 1936 δεν είχε καν κλείσει τα δεκαέξι,και το Φεβρουάριο του 1939 ήταν κάτι παραπάνω από δεκαοχτώ  όταν πέρασε τα Πυρηναία μαζί με άλλους 200.000 ισπανούς φυγάδες και αρχικά κατάληξε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Vernetd'Ariège και, στη συνέχεια, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Septfonds. Μόλις που πρόλαβε να βγει από εκεί και με την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων στο Παρίσι  μεταφέρεται, μαζί με χιλιάδες άλλους Ισπανούς, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μάουτχαουζεν, στην Αυστρία όπου με την ιδιότητα του φωτογράφου,τοποθετείται στο εργαστήριο φωτογραφίας της διοίκησης του στρατοπέδου. 

Αλλά ούτε εκεί κάθεται στ’ αυγά του και μαζί με άλλους Ισπανούς από τους 7.000 συνολικά  έγκλειστους στο στρατόπεδο Ισπανούς ρεπουμπλικάνους , οργανώνει,, μια παράνομη οργάνωση του Ισπανικού Κομμουνιστικού Κόμματος στο στρατόπεδο. Αδελφοσύνη και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προστασία των κρατούμενων,  παράλληλα όμως φωτογραφίζει, με τη φωτογραφική μηχανή στο στρατόπεδο, ως μαρτυρία των καθημερινών βιαιοπραγιών και των πρακτικών εξόντωσης, τα πρόσωπα των υπεύθυνων του στρατοπέδου και των αξιωματικών των Ναζί που τον επισκέπτονται, συχνά, για να βεβαιωθούν ότι όλα λειτουργούν όπως πρέπει. Ένα μεγάλο πακέτο με 2.000 αρνητικά φωτογραφιών που το κρύβει και παραμένουν εκεί επί χρόνια, στο τοίχο του κήπου μιας γερμανίδας  θα χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης - όπου ο Boix θα είναι ο μοναδικός ισπανός που θα καταθέσει σε βάρος υψηλόβαθμων στελεχών της ναζιστικής κυβέρνησης- όπως και στη δίκη του Νταχάου.
 

Ο Πάκο για ένα διάστημα θα δουλέψει ως  φωτογράφος στη Γαλλία, στο Παρίσι, στον φίλα προσκείμενο  στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα,τύπο. Αυτό μέχρι τον Ιανουάριο του 1951 όταν ο εγκλεισμός του στο Μάουτχαουζεν θα του στείλει το λογαριασμό και σε ηλικία μόλις 30 χρονών θα πεθάνει από προβλήματα στα νεφρά του. Ο Πάκο θα πάει να συναντήσει όλους εκείνους τους Ισπανούς και όχι μόνο, που έπαιξαν ένα καθοριστικό ρόλο στην ιστορία, και η ιστορία τους έχει ξεχάσει. Το 2000, ο σκηνοθέτης Lorenzo Soler θα του αφιερώσει το ντοκιμαντέρ Ένας φωτογράφος στην κόλαση! (Francisco Boix, un fotógrafo en el infierno ).

[--->] 

http://en.mauthausen-memorial.at/db/admin/de/index_main.php?cbereich=5&cthema=476&carticle=680&fromlist=1

Σκουριές στο όριο

Είναι φανερό ότι η κατάσταση στις Σκουριές έχει φτάσει σε οριακό σημείο.

Και μετά τα γεγονότα της περασμένης Κυριακής γίνεται άμεσα, επιτακτικό,αναγκαίο,να υπάρξει μια απόφαση. 

Κι αυτή πρέπει να είναι κυβερνητική. 

Δεν μπορεί η λύση στα ζητήματα να είναι η δημιουργική ασάφεια.

Και φυσικά ούτε το κρυφτούλι.

Αυτό το χαρακτήρα του ζητήματος θέτει ο Σαράντης Δημητριάδης,ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ σε άρθρο του στο antigold.org με τίτλο : 

«Από το δάσος στο δέντρο και από αυτό στο τίποτα.Η αλλιώς : η σέντρα από τον Πάχτα στον Παπακωνσταντίνου,από αυτόν στο Μανιάτη,του την κλέβει ο Λαφαζάνης που αμέσως πασάρει στον Τσιρώνη,ο τελευταίος μπερδεύεται την στέλνει στην κερκίδα και ο κόσμος βρίζει τον Πανούση και τα Ματ».

Γράφει λοιπόν ο καθηγητής : «Δηλαδή στις Σκουριές το θέμα είναι ποια πλευρά πρώτη ανήγγειλε τη συγκέντρωση και ποια ακολούθησε με αντισυγκέντρωση; 

Ποια πλευρά είχε τους περισσότερους τραυματίες;

 Ποια  πλευρά έβρισε περισσότερο, έριξε περισσότερες πέτρες, έδειξε τα αχαμνά της και το προκλητικό ανυψωμένο μεσαίο δάκτυλο της στην άλλη; 

Ή μήπως το αν και πόσο ουδέτερα φέρθηκε ή δεν φέρθηκε η αστυνομία και τα Ματ; 

Μήπως μετά το δάσος- που το χάσαμε έτσι κι αλλιώς-χάνουμε τώρα και το δέντρο;

Που δεν είναι οι πράξεις,οι παραλείψεις,τα φάουλ καi τa πέναλτι της όποιας πλευράς κινητοποιείται για το επίμαχο θέμα,αλλά το θέμα το ίδιο; 

Και ο ΣΥΡΙΖΑ;

Πού είναι η σαφής υπόσχεση του και η διακηρυγμένη πολιτική του βούληση επί του επίμαχου θέματος;

Ή μήπως ξεχάσαμε-ή θέλουν κάποιοι να ξεχάσουμε-ποιο είναι το θέμα αυτό και ποιες οι δοθείσες υποσχέσεις; 

Πού είναι η υπόσχεση που δόθηκε στους αγωνιζόμενους του κινήματος,όχι μια και δύο αλλά πολλές φορές και με κάθε ευκαιρία;

Πού είναι ο ΣΥΡΙΖΑ των κινημάτων;

Των κινημάτων σαν αυτό των Σκουριών που αποτέλεσε το σύμβολό τους; 

Που ήταν-σχεδόν μόνο αυτό-η ελπίδα και η έκφραση αντίστασης στους λίγο πριν δίσεκτους καιρούς.

Να περιμένουμε και να μην βιαζόμαστε;

Μα οι τίτλοι τέλους ήδη γράφονται.

Ήδη οι Σουριές έγιναν κρανίου τόπος.

Ηδη το open pit ανοίγεται κανονικά.Ηδη φτάσαμε σχεδόν at the point of no return (στο σημείο μη επιστροφής.

Σε λίγο θα παρακαλάμε να μη φύγει η εταιρεία γιατί τότε ποιος θα συμμαζέψει τα περιβαλλοντικά ασυμμάζευτα. 

Μα σύντροφοι του ΣΥΡΙΖΑ ,δε βλέπετε πως γιαυτό μοχθούν μέρα και νύχτα τα μηχανήματα εκεί πάνω; 

Και μετά τις Σκουριές ποιος θα πει όχι στα επόμενα  open pits που θα ακολουθήσουν; τα μεγαλύτερα,στην Τσικάρα και τη Φισώκα.

Για τα οποία θα χρειαστούν βέβαια νέες αδειοδοτήσεις αλλά τότε αυτές θα δοθούν σχεδόν αυτόματα .Και ποιος θα πει «όχι» στην επέκταση των εξορύξεων σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα; 

 Και στην κατάκλυσή της από τα τέλματα μεταλλευτικών αποβλήτων;».

                                                                                                                                Θητεία τυμβωρύχου

                                                                                                                                   εκτελεί ο Ιοβόλος

ΠΗΓΗ : δρόμος της ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ,11 Απριλίου 2015

Η μάνα του Κωσταντή

 

                                           

Μια μάνα γύρευα να βρω
μ`εννιά μαχαίρια στο πλευρό
και με τη μιά της κόρη
γοργόνα σε βαπόρι

Τη βρίσκω στα βασιλικά
σε πέντε όνειρα κακά
και μες τα καρυοφύλλια
με την ψυχή στα χείλια

Να πιάνε μια νεροποντή
να ξύπναγε τον Κωσταντή
να πάει βρεγμένος σπίτι
με το διπλό το σύρτη

Να του φορέσει τα στεγνά
να τον μαλώνει σιγανά
κι ας είναι η μιά της κόρη
γοργόνα σε βαπόρι.

 Μουσική~Ερμηνεία: Ανδρέας ΡούσσηςΣτίχοι: Μιχάλης ΓκανάςΦωνητικά: Μάριος Παπαδέας 

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μάνος

Γεωπολιτικές ανακατατάξεις φέρνει η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

 Η αναβάθμιση της Τεχεράνης σε «τοπικό χωροφύλακα» θα οξύνει τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς

Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ*

Απαρχή σημαντικών γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, θεωρείται η πρόσφατη ιστορικής σημασίας συμφωνία των έξι υπερδυνάμεων(ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία,, Γερμανία, Ρωσία, Κίνα) με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ζήτημα που είχε προκαλέσει «ψυχρό πόλεμο» μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, με την επιβολή επιπλέον διεθνών κυρώσεων το 2006.
 

 Η συμφωνία βάζει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν σε διαρκή επιτήρηση για μία δεκαπενταετία, προκειμένου να αποτραπεί η χρήση εμπλουτισμού ουρανίου για την κατασκευή πυρηνικών όπλων-το Ιράν διατείνεται ότι θέλει πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς μόνο σκοπούς. Οι «τεχνικές» λεπτομέρειες της συμφωνίας θα οριστικοποιηθούν στις 30 Ιουνίου.

 

 Είναι  ωστόσο σαφές ότι το Ιράν επιστρέφει σταδιακά στη διεθνή αρένα και επιδιώκει ρόλο περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή, η οποία βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό μετά την «αραβική άνοιξη», την αποσταθεροποίηση των παραδοσιακών αραβικών καθεστώτων και την έμμεση ή άμεση ανάμειξη περιφερειακών δυνάμεων που φοβούνται κοινωνικές ανατροπές και ριζική ανατροπή του παγιωμένου τις τελευταίες δεκαετίες στάτους κβο.

 

 Η συμφωνία ενδέχεται να οδηγήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ και Ιράν-οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών παραμένουν εχθρικές από την εποχή της ισλαμικής επανάστασης και την ανατροπή του Σάχη το 1979-και σταδιακή άρση του εμπάργκο. Το δεύτερο παραμένει ένα από τα σημαντικά σημεία διαπραγμάτευσης για την επίτευξη οριστικής συμφωνίας, αφού το Ιράν παραμένει σημαντική πετρελαιοπαραγωγός χώρα, συνδετικός κρίκος για τη μεταφορά πετρελαίου και αερίου από Ρωσία και γενικότερα κεντρική Ασία νοτιότερα και αναπτυσσόμενος εμπορικός εταίρος Κίνας και Ινδίας.

 

 Το Ιράν διαθέτει το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και βρίσκεται στην τέταρτη θέση διεθνώς μετά την Βενεζουέλα, τη Σαουδική Αραβία και τον Καναδά. Διαθέτει επίσης σχεδόν το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποθεμάτων αερίου, ερχόμενο στη δεύτερη θέση μετά την Ρωσία.

 

Λόγω του πολυετούς διεθνούς οικονομικού εμπάργκο, οι παραγωγικές δυνατότητες του Ιράν όσον αφορά την εξόρυξη και διύλιση πετρελαίου και αερίου  είχαν περιοριστεί. Η στροφή μάλιστα του Ιράν προς την πυρηνική ενέργεια έγινε προκειμένου υποτίθεται να αναπτύξει εναλλακτικές μορφές ενέργειας, μιας και το εμπάργκο και η έλλειψη διεθνών κεφαλαίων εμπόδιζε την ανάπτυξη του πετρελαϊκού κλάδου, που ήταν και είναι η κύρια πηγή εσόδων για την ιρανική οικονομία.

 Υπόσχονται δουλειές...

  Όχι τυχαία η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα συνοδεύτηκε άμεσα από αναλύσεις διεθνών πρακτορείων(Reuters, Bloomberg) που  έσπευσαν να προβλέψουν «μπίζνες» καθώς ανοίγονται τεράστιες ευκαιρίες για τις πολυεθνικές του πετρελαίου, κυρίως τις ευρωπαϊκές(Shell, Total) που είχαν ανταποκριθεί σε παλαιότερα οικονομικά ανοίγματα της Τεχεράνης στα μέσα του ’90 και από το 2013 ανέπτυσσαν στενές επαφές ενόψει της πιθανολογούμενης οριστικής συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα.

 

  Η έγκριση της συμφωνίας πρέπει να περάσει από το αμερικανικό κογκρέσο, με σημαντικό μέρος Ρεπουμπλικάνων κυρίως γερουσιαστών να αντιδρούν(λόγω Ισραήλ). Αλλά ακόμη και αν η συμφωνία τελικά εγκριθεί, το αμερικανικό εμπάργκο που έχει τεθεί σε ισχύ από το 1979, δεν αφορά μόνο τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, αλλά και την στήριξη της «διεθνούς τρομοκρατίας». Με δύο λόγια η ενδεχόμενη αποκατάσταση πλήρως σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν έχει αρκετές ακόμη συμπληγάδες να περάσει. Ακόμη και μέσα στο ίδιο το Ιράν υπάρχουν σκληροπυρηνικοί που δεν καλοβλέπουν την προσέγγιση με τις ΗΠΑ. Το γεγονός αυτό φέρνει σε πλεονεκτικότερη θέση τις ευρωπαϊκές πολυεθνικές του πετρελαίου που ενδέχεται να είναι οι πρώτες που θα επωφεληθούν από τυχόν χαλάρωση ή άρση των κυρώσεων.

 Ξέφρενοι Πανηγυρισμοί

  Ενδεικτικοί του κλίματος που αλλάζει ήταν οι ξέφρενοι πανηγυρισμοί που ακολούθησαν στην Τεχεράνη, μόλις έγινε γνωστή η υπογραφή της συμφωνίας, με χιλιάδες κόσμου να βγαίνουν στους δρόμους. Οι σκηνές που μετέδιδαν τα ξένα πρακτορεία θύμιζαν νίκη εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου. Ανάλογη ήταν η υποδοχή και των διαπραγματευτών στο αεροδρόμιο. Για πρώτη φορά η ιρανική τηλεόραση μετέδωσε την ομιλία του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος ανακοίνωνε την επίτευξη συμφωνίας. Αρκετοί Ιρανοί έβγαζαν σέλφις με την εικόνα του Αμερικανού προέδρου στην τηλεόραση.

 

 Η προσέγγιση Ουάσιγκτον-Τεχεράνης έχει αρχίσει εδώ και καιρό. Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2013 ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε για πρώτη φορά συνομιλήσει τηλεφωνικά με τον νέο Ιρανό πρόεδρο Χασάν Ρουχανί που μόλις είχε εκλεγεί, στη διάρκεια της ετήσιας συνόδου των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό όμως που φαίνεται να έφερε ακόμη πιο κοντά τους δύο «αιώνιους» εχθρούς δεν ήταν παρά η απειλή και η ισχυροποίηση της παρουσίας των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ.

 

 Το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν θεωρείται λιγότερο επικίνδυνο από τους βαρβάρους της τζιχάντ, η απήχησή των οποίων ξεπερνά τα σύνορα των κρατών στα οποία μάχονται(Ιράκ, Συρία). Η Τεχεράνη άλλωστε δεν φαίνεται να διέθετε ποτέ καλές σχέσεις με την Αλ Κάϊντα, παρά τις κατηγορίες περί του αντιθέτου, από την οποία φαίνεται να ξεπήδησαν οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους.  Η Αλ Κάϊντα όπως και τα Ισλαμικό Κράτος έχουν σουνιτική «καταγωγή» με συμμετοχή κατάλοιπων του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, σε αντίθεση με το σιϊτικό Ιράν, που σπεύδει να βοηθήσει τους «ομόδοξους» του στο νότιο Ιράκ.

 

  Πριν λίγους μήνες μεταδόθηκε στα διεθνή πρακτορεία ότι ιρανικά F4  βομβάρδιζαν θέσεις των τζιχαντιστών στο νότιο Ιράκ, με την ανοχή των ΗΠΑ. Η διεθνής ειδησεογραφία αναφέρεται συχνά πλέον στον ρόλο Ιρανών αξιωματούχων στον εξοπλισμό και εκπαίδευση των Ιρακινών κατά του Ισλαμικού Κράτους, την υποστήριξη που παρέχουν στις σιϊτικές πολιτοφυλακές. Η παρουσία Ιρανών στρατιωτικών φθάνει μέχρι τη Συρία-η Τεχεράνη άλλωστε στηρίζει το καθεστώς Άσαντ-όπως έγινε γνωστό από πρόσφατη είδηση για αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ κατά την οποία σκοτώθηκε επιφανής Ιρανός στρατηγός.

 

 Η προσέγγιση με το Ιράν αναβαθμίζει επίσης τον βασικό σύμμαχό του στην περιοχή, την Συρία του Άσαντ. Ήδη ο πρώην «χασάπης» φέρεται να διεκδικεί ρόλο «ειρηνοποιού», αφού η εξέγερση στη Συρία έχει πλέον καπελωθεί σε μεγάλο βαθμό από τους τζιχαντιστές, που στρέφονται κατά των Κούρδων-οι οποίοι είχαν παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέγερση κατά του Σύρου δικτάτορα-αλλά και των Παλαιστινίων προσφύγων με την σε εξέλιξη υπό τα απαθή βλέμματα της Δύσης, πολιορκία του καταυλισμού Γιαρμούκ στα περίχωρα της Δαμασκού. 

 

 Γαλλική αντιπροσωπεία βουλευτών επισκέφθηκε με δική της πρωτοβουλία πρόσφατα τον Άσαντ, προκαλώντας την έντονη οργή της επίσημης γαλλικής κυβέρνησης. 

Λίγες ημέρες μετά ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι δήλωνε ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συνεργαστούν με το καθεστώς Άσαντ, δήλωση που ανασκευάστηκε την επομένη σε συνεργασία «με ανθρώπους του συριακού καθεστώτος». Ο ίδιος ο Άσαντ βλέποντας να αποτελεί τη μόνη σταθερά στην καταρρέουσα Συρία δεν χάνει χρόνο να προβάλλει εαυτόν, λέγοντας ότι είναι ανοικτός σε διάλογο με την Ουάσιγκτον… Οι εξελίξεις αυτές ενισχύουν την εκτίμηση ότι αναζητούνται γέφυρες με την κυβέρνηση της Δαμασκού.

 Οργή Νετανιάχου

Η χώρα βέβαια που έχει εκδηλωθεί ανοικτά με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο κατά της συμφωνίας με το Ιράν δεν είναι βέβαια άλλη από το Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν δίστασε να ταξιδέψει μέχρι την Ουάσιγκτον εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας στο Ισραήλ, προκειμένου να μιλήσει προσκεκλημένος μερίδας Ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών στο κογκρέσο για την ιρανική απειλή. Κίνηση που προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια του προέδρου Ομπάμα.

 

 Η επανεκλογή Νετανιάχου και ο διαφαινόμενος σχηματισμός κυβέρνησης με ακόμη πιο έντονο το ακροδεξιό στοιχείο και η προεκλογική του δήλωση ότι δεν πρόκειται να δημιουργηθεί ποτέ παλαιστινιακό κράτος, πυροδότησε μπαράζ δημοσιευμάτων, τα οποία επικαλούνται δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων και κάνουν λόγο για επικείμενη αλλαγή  της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στον πιο πιστό σύμμαχο στην περιοχή.

 Ο Ομπάμα έσπευσε βέβαια  με συνέντευξή του στους «New York Times»  να καθησυχάσει το Ισραήλ πως οι ΗΠΑ θα βρίσκονται πάντα στο πλευρό του παρά τις όποιες διαφορές…

 Επιδρομή στην Υεμένη

 Σαουδική Αραβία και Τουρκία φαίνονται επίσης ανήσυχες. Η πρώτη με το που ανέλαβε ο νέος βασιλιάς Σαλμάν, προέβη σε μία σκληρή επίδειξη δύναμης βομβαρδίζοντας ανηλεώς την Υεμένη και τους εξεγερμένους Χούτι, φυλή που ανήκει στο σιϊτικό δόγμα του Ισλάμ, οι οποίοι φέρονται να υποστηρίζονται από το «ομόδοξο» Ιράν. Η Σαουδική Αραβία έσπευσε να συστήσει «σουνιτικό άξονα» με τη συμμετοχή της πλειονότητας των αραβικών κρατών και την στήριξη της Τουρκίας, προκειμένου να επαναφέρει την… τάξη, στην Υεμένη.

 Μία χώρα που είναι η φτωχότερη της Μέσης Ανατολής, αλλά στρατηγικής σημασίας. Από την Υεμένη και συγκεκριμένα το πέρασμα του Bab el-Mandeb, περνούν σύμφωνα με εκτιμήσεις της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ενέργειας, περί τα 3,8 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και «διυλισμένων πετρελαιοειδών» την ημέρα, καθ’ οδόν προς την Ευρώπη, την Ασία και τις ΗΠΑ, καθιστώντας τo συγκεκριμένο πέρασμα το τέταρτο πιο πολυσύχναστο στον κόσμο.

 

 Η αναβάθμιση του Ιράν σε «χωροφύλακα» της περιοχής κάθε άλλο παρά ύφεση των συγκρούσεων θα φέρει. Αντίθετα θα οξύνει ακόμη περισσότερο  τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς. Οι περιφερειακές δυνάμεις θα παίζουν σε «διπλό ταμπλό» προκειμένου να εδραιώσουν τη θέση τους. Παράλληλα θα προσπαθούν όλο και περισσότερο να κερδίσουν την εύνοια της Ουάσιγκτον,  η οποία επιζητεί πλέον περισσότερους τοπικούς επιτηρητές δυσκολευόμενη να επιβάλλει το… νόμο και την τάξη, όπως έκανε κάποτε στο παρελθόν.

*Δημοσιογράφος-Οικονομικός Αναλυτής

Πηγές:

http://www.wsj.com/articles/iran-flexes-new-clout-beyond-its-borders-1425521093

https://www.stratfor.com/weekly/middle-eastern-balance-power-matures?utm_source=freelist-f&utm_medium=email&utm_term=Gweekly&utm_campaign=20150331&mc_cid=15c6e5c7ea&mc_eid=1285de2df8

http://www.spiegel.de/international/world/nuclear-talks-with-iran-show-new-us-approach-to-middle-east-a-1026489.html

http://www.bbc.com/news/world-middle-east-32117501

 http://www.dw.de/assad-says-syria-open-to-dialogue-with-united-states/a-18344696

http://www.theguardian.com/world/2013/apr/23/iran-al-qaida

http://www.wsj.com/articles/obama-struggles-with-a-messy-middle-east-1427412434 

[--->]