του Ευτύχη Μπιτσάκη
Ένας ιδιότυπος αριστερός αντιεθνικισμός ευδοκιμεί τα τελευταία
χρόνια σε ορισμένους χώρους της ελληνικής Αριστεράς. Αλλά οι αριστεροί είναι εξ
ορισμού αντιεθνικιστές. Ακόμα περισσότερο: είναι διεθνιστές. Πού βρίσκεται
λοιπόν το πρόβλημα; Το πρόβλημα δεν είναι σημερινό και ο ελληνικός εθνικισμός
δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Εθνικισμός σε βάρος των Σλαβομακεδόνων, των
Μουσουλμάνων και των Πομάκων της Θράκης. Οξύνθηκε όμως τελευταία με την επιμονή
των Σλαβομακεδόνων της FYROM να ονομάζουν τους εαυτούς τους Μακεδόνες και το
κράτος τους Μακεδονία. Λοιπόν;
Ο αριστερός αντιεθνικιστής θα αντιτείνει: Κάθε λαός έχει
δικαίωμα να επιλέγει το όνομα του έθνους ή της κρατικής του υπόστασης.
Σύμφωνοι. Όμως με μια προϋπόθεση: ότι δεν θα πλαστογραφεί την ιστορία, δεν θα
διεκδικεί τίτλους ή εδάφη που δεν του ανήκουν, και δεν θα απειλεί γειτονικούς
λαούς. Ας δεχτούμε λοιπόν ότι υπάρχει έθνος Σλαβομακεδόνων (επ’ αυτού
φαντάζομαι έχουν γνώμη οι ιστορικοί). Το έθνος αυτό δικαιούται να επιλέξει
όποιο όνομα θέλει, σεβόμενο τα αυτονόητα τα οποία σημείωσα.
Τι γίνεται λοιπόν με τη γειτονική Πρώην Γιουγκοσλαβική
Δημοκρατία της Μακεδονίας, τη FYROM; Κατ’ αρχάς, στη FYROM συνυπάρχουν δύο
εθνότητες: οι Σλαβομακεδόνες και οι Αλβανοί. Ας αγνοήσουμε όμως τις μεταξύ τους
διαφορές και ας ασχοληθούμε μόνο με την ισχυρότερη εθνότητα: τους
Σλαβομακεδόνες.
Επίσης ας αναγνωρίσουμε το καθεστώς του έθνους σε αυτή την
εθνότητα. Και ρωτάμε: Πότε εμφανίστηκαν οι Σλάβοι στον ελληνικό χώρο, και
ειδικά στην ιστορική Μακεδονία; Γνωστό: τον 6ο, 7ο, 8ο αιώνα μ.Χ. Δηλαδή χίλια
χρόνια περίπου μετά το Μακεδονικό βασίλειο και τον Αλέξανδρο. Δεν πάσχω από
κανένα είδος προγονοπληξίας. Οι Μακεδόνες εξάλλου θεωρούνταν βάρβαροι από τους
κατοίκους της Νότιας Ελλάδας. Είναι γνωστό ότι τα σλαβικά φύλα έφτασαν μέχρι
την Πελοπόννησο και βαθμιαία αφομοιώθηκαν. Έμειναν βεβαίως τα τοπωνύμια, που
πολλά επιβιώνουν μέχρι και σήμερα, παρ’ όλες τις μετονομασίες στις οποίες
προχώρησε το ελληνικό κράτος. Όμως συμπαγείς σλαβικοί πληθυσμοί, πλειοψηφικοί,
υπήρχαν μόνο σε ορισμένες περιοχές της βόρειας ελληνικής Μακεδονίας, και κυρίως
στη βόρειο Μακεδονία, στη σημερινή FYROM. Πού στηρίζεται λοιπόν ο
σλαβομακεδονικός, όψιμος και ανιστορικός εθνικισμός και ο συνακόλουθος
αλυτρωτισμός;
Σημείωσα ότι η ιστορία δεν είναι σημερινή. Ένα παράδειγμα: Στη
Γυάρο, στη δεκαετία του ’40 προς ’50, εκτός από Έλληνες, είχε και πολλούς
Σλαβομακεδόνες κρατούμενους. Οι σχέσεις Ελλήνων-Σλαβομακεδόνων ήταν άψογες.
Όμως οι τελευταίοι ήταν κάπως κλεισμένοι στον εαυτό τους, πράγμα κατανοητό αν
σκεφτούμε και τα δικά τους μαρτύρια (διωγμοί, φυλακίσεις, εκτελέσεις) από το
εθνικόφρον ελληνικό κράτος. Ως εδώ καλά. Όμως οι συμπαθείς Σλαβομακεδόνες
ονόμαζαν από τότε τους εαυτούς τους Μακεδόνες. Τι εννοούσαν μ’ αυτό;
(Μια προσωπική παρένθεση. Το 1948-49 ήμουν στη Γυάρο, στα «ανήλικα».
Διαφώνησα με την 9η Ολομέλεια του ΚΚΕ για τους Σλαβομακεδόνες και εισέπραξα την
πρώτη μου απομόνωση. Τέλος η παρένθεση).
Πώς φτάσαμε λοιπόν στη σημερινή διαμάχη; Είναι γνωστό ότι επί
Τουρκοκρατίας στη Βαλκανική ζούσε ένα μωσαϊκό λαών: Έλληνες, Σλάβοι, Αλβανοί,
Βλάχοι, Εβραίοι, Σαρακατσαναίοι κ.λπ. Παρά τις διαφορές, εθνοτικές και
θρησκευτικές, οι λαοί αυτοί συνυπήρχαν, ειρηνικά κατ’ αρχάς, στο πλαίσιο της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν λοιπόν τυχαίο ότι ο Ρήγας οραματιζόταν μια
ομοσπονδία λαών στη Βαλκανική. Η σχετική ωρίμανση της εθνικής συνείδησης των
υπόδουλων είχε ως συνέπεια μια σειρά επαναστάσεις και τη συγκρότηση εθνικών
κρατών. Αλλά η «οριστική» ρύθμιση της Βαλκανικής έγινε με τον Α΄ Παγκόσμιο
πόλεμο, ως αποτέλεσμα των συμφερόντων των «μεγάλων δυνάμεων» και γενικότερα των
τότε συσχετισμών δύναμης. Ο χώρος που αντιστοιχούσε στην, ας πούμε, ιστορική
Μακεδονία κόπηκε στα τρία: Ελληνική Μακεδονία, Βουλγαρική και Βόρεια. Ανταλλαγή
πληθυσμών, μεταναστεύσεις, διωγμοί, η Ελληνική Μακεδονία έγινε Ελληνική, η
Βουλγαρική έγινε Βουλγαρική, και οι Σλαβομακεδόνες περιορίστηκαν κυρίως στη
μετέπειτα FYROM.
