Περισσότερο ΑΕΠ για όλους;

Civil Servant

Η Eurostat αναθεώρησε τα κριτήρια για τον τρόπο υπολογισμού του ΑΕΠ . Ετσι,από το τρέχον έτος θα συμπεριλαμβάνονται στο εθνικό εισόδημα και οι ιδιωτικές δαπάνες για την έρευνα και την ανάπτυξη και τα έσοδα από πολλές παράνομες οικονομικές δραστηριότητες . Σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις , το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στατιστικά κατά 1 έως 2 % , αλλά σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις η αύξηση θα είναι της τάξης του 10 % . Πέρα από τα ηθικά προβλήματα , αυτή η μεθοδολογική καινοτομία θα έχει σοβαρό αντίκτυπο . Κατ’ αρχάς , η αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού θα μειώσει τεχνητά το δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ , μία επιπλέον απόδειξη του πόσο παράλογος είναι αυτός όπως και άλλοι ευρωπαϊκοί παράμετροι. Αλλά το πιο ανησυχητικό είναι ότι από σήμερα όλες οι κυβερνήσεις θα έχουν έναν ακόμη λόγο να μην καταδιώκουν την αδήλωτη εργασία και τα εισοδήματα από παράνομες δραστηριότητες, επειδή ακριβώς παράγουν εισόδημα και απασχόληση , όπως και οποιαδήποτε άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα . Και μάλιστα  , όσο περισσότεροι εγκληματίες τόσο περισσότερο θα μειώνονται τα ποσοστά ανεργίας και τόσο πιο εύκολη η συμμόρφωση με τα περιβόητα κριτήρια του Μάαστριχτ .


Μετά από μια δεκαετία συναντήσεων ,οι ευρωπαίοι στατιστικολόγοι υιοθέτησαν το νέο Σύστημα εθνικών λογαριασμών(ΣΕΛ), το ESA 2010 , το οποίο ορίζει τον τρόπο υπολογισμού του ΑΕΠ , που αντιστοιχεί λίγο πολύ στο φορολογητέο εισόδημα που καταρτίζεται βάσει ενός ενιαίου συνόλου αρχών για όλους τους ευρωπαίους πολίτες . Το ESA 2010 προβλέπει , μεταξύ άλλων , τη συμπερίληψη στο ΑΕΠ όλων σχεδόν των εισοδημάτων από παράνομη δραστηριότητα : από την πορνεία , το λαθρεμπόριο ( εξαιρουμένων των όπλων ) , την τοκογλυφία και το εμπόριο ναρκωτικών . Προς το παρόν παραμένουν εκτός οι κλοπές ( ακόμα κι αν περιλαμβάνεται η αποδοχή προϊόντων κλοπών ) , η προστασία και τίποτε άλλο . Αλλά ακόμα και έτσι , ορισμένοι παρατηρούν ότι υπάρχουν και κλοπές που είναι στην κυριολεξία ταχυδακτυλουργικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου. Ότι ο απαχθείς, απολαμβάνει σε κάθε περίπτωση τις συνήθεις υπηρεσίες ενός ξενοδοχείου και η προστασία δεν είναι παρά μια μορφή ασφάλισης , μερικές φορές λιγότερο ακριβή από ό, τι ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο κατά της κλοπής και της φωτιάς . Πάντως , οι πιο περίεργοι μπορούν να ενημερωθούν τις λεπτομέρειες της συναλλαγής στην ιστοσελίδα  http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p_product_code=KS-02-13-269

Αλλά και η ιταλική στατιστική υπηρεσία μας παρέχει ορισμένες πληροφορίες : http://www.istat.it/it/archivio/110424.

Για την ιστορία , στην ίδια αναθεώρηση προβλέπεται ότι τα όπλα θεωρούνται επένδυση , όπως κάθε μηχάνημα ή εγκατάσταση . Αν πρόκειται απλά για μια παραξενιά των στατιστικολόγων, θα μπορούσε κανείς να το αφήσει να περάσει , δυστυχώς όμως αυτές οι μεθοδολογικές καινοτομίες είναι πιθανό να επιδεινώσουν τις οικονομικές πολιτικές και τις συνθήκες της ζωής μας τα επόμενα χρόνια .

Ήδη σήμερα , το ΑΕΠ περιλαμβάνει τα έσοδα από μαύρη εργασία σε τομείς νόμιμης δραστηριότητας (κυρίως τις κατασκευές, τη γεωργία και τις υπηρεσίες ) , που αντιπροσωπεύουν περίπου το 17 % του συνολικού εισοδήματος . Μέχρι χθες η οικονομία του εγκλήματος σωστά εθεωρείτο  , ως απλή αναδιανομή πλούτου από τους τίμιους πολίτες προς τα εγκληματικά στοιχεία ικανή να δημιουργήσει εισόδημα και απασχόληση , σε αντίθεση με τις κανονικές επιχειρήσεις . Τώρα βλέπουμε πραγματικά ότι πολλές εγκληματικές δραστηριότητες είναι σε όλα ίδιες με τις νόμιμες οικονομικές συναλλαγές . Στο φινάλε , φαίνεται να πιστεύουν οι στατιστικολόγοι , όποιος αγοράζει ηρωίνη το κάνει εκούσια ( τουλάχιστον στην αρχή ).Επίσης,πολλές νόμιμες εργασίες είναι πιο επικίνδυνες , επισφαλείς και χαμηλά αμειβόμενες από την πορνεία και τα όρια μεταξύ τοκογλυφίας και χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης είναι μάλλον δυσδιάκριτα .

Η λογική πίσω από αυτή την "καινοτομία" είναι πολύ απλή : εάν υπάρχει μια εθελοντική συναλλαγή , έστω και παράνομη , αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για μεταφορά αγαθών και υπηρεσιών στα οποία οι αντισυμβαλλόμενοι προσδίδουν μια οικονομική αξία , η οποία μεταφράζεται σε εισοδήματα και κέρδη για όσους τα παράγουν και τα εμπορεύονται . Δεν έχει σημασία αν σε μια εγκληματική συναλλαγή τα μέρη έχουν μια θέση απολύτως ασύμμετρη : αυτό συμβαίνει και σε όλες σχεδόν τις οικονομικές συναλλαγές χωρίς να σκανδαλίζονται οι στατιστικολόγοι και οι οικονομολόγοι . Είναι μια φυσική εξέλιξη της σκέψης του Βεσπασιανού , ο οποίος πριν από 2000 χρόνια είχε δείξει ότι τα χρήματα " δεν μυρίζουν ", ακόμη και όταν προέρχονται από δραστηριότητες σχετικά άκομψες . Πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα της λογικής σε σχέση με το "υλικό προϊόν υλικό " όπως το υπολόγιζαν οι σοβιετικοί στατιστικολόγοι, το οποίο περιελάμβανε μόνο την παραγωγή απτών αντικειμένων , με τη μετατροπή των φυσικών πόρων μέσω της σκληρής δουλειάς ( τρόφιμα , ρούχα , αυτοκίνητα ) , και εξαιρούσε ακόμη και τις υπηρεσίες, που τις θεωρούσε ένα είδος φόρου επί της αξίας που δημιουργήθηκε στα εργοστάσια , στα χωράφια και στα ορυχεία .

Η Eurostat εκτιμά ότι π.χ. στην Ιταλία η "αξιοποίηση" της διακίνησης ναρκωτικών , της πορνείας και του λαθρεμπόριου , μαζί με τις ιδιωτικές δαπάνες για την έρευνα και την ανάπτυξη ( που είναι το αντικείμενο της επόμενης αναθεώρησης του ΑΕΠ ) , προσθέτει 1 ή το πολύ 2 εκατοστιαίες μονάδες επιπλέον στον ΑΕΠ . Ωστόσο, μια μελέτη της Τράπεζας της Ιταλίας πριν λίγα χρόνια υπολόγιζε ότι , πριν από την κρίση , συνολικά η οικονομία του εγκλήματος ήταν περίπου το 10 % του εθνικού προϊόντος .

Πέρα από τις καθαρά ηθικές και ποσοτικές πλευρές του ζητήματος επανεκτίμηση του ΑΕΠ θέτει κάποια μάλλον σοβαρά ζητήματα . Το πρώτο είναι πολύ παλιό και αφορά το μοντέλο ανάπτυξης που έχουμε κατά νου . Το ΑΕΠ , κατέληξε να είναι ένα μέτρο της συνολικής οικονομικής απόδοσης μιας χώρας , και , ως εκ τούτου , και ένα κριτήριο για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα των οικονομικών πολιτικών . Επομένως , κάθε αξιοπρεπή κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αυξήσει το ΑΕΠ , πιστεύοντας ότι αυτό θα βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των πολιτών , και ιδιαίτερα των ψηφοφόρων, στους οποίους πρέπει να απολογείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα . Αλλά τα συγκεκριμένα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από τη σύνθεση του ΑΕΠ . Όλα σχεδόν θα πάνε καλά, αν το ΑΕΠ περιλαμβάνει μόνο αγαθά και υπηρεσίες πραγματικά "χρήσιμα", καταβάλλοντας μισθούς και κέρδη που πραγματικά τους αξίζουν σε όσους συνέβαλαν στην παραγωγή και τη διανομή τους . Αλλά αν η επιτυχία μιας κυβέρνησης διέπεται από ένα ΑΕΠ που εξαρτάται , τουλάχιστον εν μέρει , από το έργο εμπόρων ναρκωτικών , πόρνες , νταβατζήδες , κλεπταποδόχων και λαθρέμπορους , τότε είναι αναπόφευκτο ακόμη και ο καλύτερος ηγέτης να μπει στον πειρασμό να ανεχτεί ή ακόμα και να ενθαρρύνει , δραστηριότητες που καταλήγουν να βλάπτουν τους ίδιους τους πολίτες .

Μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι πολλά τρόφιμα και πολλές τηλεοπτικές εκπομπές , η αξία των οποίων περιλαμβάνεται ήδη σαν ποσοστό του ΑΕΠ , κάνουν περισσότερη ζημιά από το κρακ , και ότι τα αυτοκίνητα προκαλούν περισσότερους θανάτους από ό, τι ένας πόλεμος μεταξύ συμμοριών λαθρεμπόρων . Ή ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει χρήση ή να πουλάει το σώμα του , όχι το μυαλό του , σε όποιον δίνει περισσότερα. Όμως, η τελευταία αναθεώρηση των μεθόδων της εθνικής λογιστικής πηγαίνει ακόμα πιο πέρα από αυτές τις εκτιμήσεις . Το "νέο" ΑΕΠ συμβάλλει στην οριστική ανατροπή της σχέσης ανάμεσα σε αυτό που θεωρείται κοινωνικά χρήσιμο και αυτό που κυκλοφορεί στην αγορά. Με άλλα λόγια , αντί να μετράμε την παραγωγή των χρήσιμων , μετράμε όσα αγοράζονται και πωλούνται , με βάση την ιδεολογική προκατάληψη ότι όλα όσα βρίσκουν αγοραστές θεωρούνται "χρήσιμα" και δεν μπορεί ποτέ να είναι "κακά".

Υπάρχει και ένα άλλο παράδοξο  που αφορά την επανεκτίμηση του ΑΕΠ . Η συμπερίληψη της οικονομίας του εγκλήματος, θα βοηθήσει ( απροσδόκητα ;) τις ηγεσίες των υπουργείων Οικονομικών ,που πάντα αντιμετωπίζουν προβλήματα με το λόγο του ελλείμματος προς το ΑΕΠ και του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ . Ακόμα και 1-2 ποσοστιαίες μονάδες εισοδήματος θα βοηθούσαν ώστε να γίνουν σεβαστοί οι παράλογοι περιορισμοί που επιβάλλει το περιβόητο δημοσιονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας (Fiscal Compact) ( παιδί μιας μακράς σειράς συμφωνιών , από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ , μέχρι το Six Pack και το Two Pack) . Μπορείτε να στοιχηματίσετε ότι όλες οι κυβερνήσεις των πιο χρεωμένων χωρών υποδέχτηκαν ως μάνα εξ ουρανού αυτήν την μεθοδολογική καινοτομία , και η ίδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΚΤ (που εμπλέκονται και οι δύο στη σύνταξη των νέων προτύπων για τους εθνικούς λογαριασμούς ) έκλεισαν με νόημα το μάτι σε αυτό το παραθυράκι το οποίο επιτρέπει να χαλαρώσουν οι περιορισμοί στους οποίους κανείς δεν πιστεύει πραγματικά , χωρίς να κινδυνεύει να χάσει το κύρος του .

Και σε αυτή την περίπτωση , ένας ακατάλληλος στατιστικός τρόπος μέτρησης υπάρχει κίνδυνος να ευνοήσει λάθος πολιτικές . Αν κάποιο  ελεύθερο παραβατικό στοιχείο παραπάνω, κάνει πιο εύκολη την εφαρμογή των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων, τότε οι κυβερνήσεις δεν μπορούν παρά να ανεχθούν τη μαύρη εργασία και την περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένη εγκληματικότητα . Τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά εάν, για παράδειγμα , το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος υπολογιζόντουσαν σε σχέση με τα έσοδα του οφειλέτη , που στην προκειμένη περίπτωση είναι το κράτος . Υπάρχει πάνω από ένας καλός λόγος για να γίνει αυτό:  επειδή δεν υπάρχει μια κεντρική τράπεζα που , σε ώρα ανάγκης, μπορεί να απορροφήσει δημόσιο χρέος που λήγει, τα δανεικά ξεπληρώνονται μόνο από τα έσοδα του δημοσίου, ενώ αν αυτό γίνει σε βάρος του ΑΕΠ ( δηλαδή από τα καθαρά έσοδα όλων των πολιτών) αυτό θα οδηγήσει σε απίστευτες απαλλοτριώσεις αδιανόητες ακόμη και για ένα σοβιετικό καθεστώς . Δεν είναι τυχαίο ,ότι οι τράπεζες δίνουν δάνεια με βάση το ατομικό εισόδημα του αιτούντος και όχι των συγγενών και των φίλων του . Ένας άλλος καλός λόγος για να χρησιμοποιηθούν τα έσοδα του δημοσίου αντί του ΑΕΠ είναι ότι τα στοιχεία του προϋπολογισμού είναι ( σχεδόν ) αδιαμφισβήτητα , ενώ το ΑΕΠ υπόκειται σε μεθοδολογικές διαφοροποιήσεις όπως αυτή του ΕΣΛ 2010 και σε στατιστικά σφάλματα , γιαυτό και μπορεί να αναθεωρηθεί επί τρία συνεχή χρόνια .

Αλλά ο βασικός λόγος για τη συσχέτιση ελλείμματος και χρέους με τα έσοδα του κράτους είναι ότι αυτό θα ενθαρρύνει τη σωστή συμπεριφορά των κυβερνήσεων . Συγκεκριμένα , ενώ η αντιμετώπιση αυτών των μεταβλητών με το ΑΕΠ οδηγεί στη φοροδιαφυγή και στη φοροαποφυγή , που όμως λίγο επηρεάζουν το ΑΕΠ , η αναλογία μεταξύ χρέους και εσόδων εύκολα μπορεί να βελτιωθεί αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα του φορολογικού συστήματος . Για τον ίδιο λόγο , μια συνετή διαχείριση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων θα ήταν προτιμότερη από το ξεπούλημα των κρατικών περιουσιακών στοιχείων , επειδή αυτό θα ελάττωνε μόνιμα τη ροή των φορολογικών εσόδων . Επιπλέον θα γινόταν επαναξιολόγηση της άμεσης παροχής των δημοσίων υπηρεσιών ,κάτι που δημιουργεί πρόσθετα έσοδα και άρα είναι προτιμότερη από την προσφυγή σε εξωτερικούς φορείς , που θεωρούνται από τους υπεύθυνους για την κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών . Ίσως με αυτό τον τρόπο θα έπαυε να ισχύει ο παράλογος κανόνας που περιορίζει τη δυναμική των δημοσίων δαπανών ( και όχι μόνο το έλλειμμα ) στις χώρες που έχουν υπερβολικά ελλείμματα , στο βαθμό που η πρόσθετη δαπάνη χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από φόρους και τέλη . Με λίγα λόγια , μια απλή αλλαγή του παρονομαστή ενός στατιστικού δείκτη θα μας επέτρεπε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο , με περισσότερες υπηρεσίες , περισσότερα δημόσια αγαθά και λιγότερη εγκληματικότητα .

Πέρα από αυτό , αν εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ δημόσιου χρέους και φορολογικών εσόδων θα ανακαλύψουμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα . Για παράδειγμα , μια χώρα που την παίρνουμε πολλές φορές σαν πρότυπο , όπως είναι οι ΗΠΑ , φέτος θα έχει ένα χρέος 3,2 φορές τα έσοδά της , έστω και αν είναι λίγο πάνω από το ΑΕΠ . Φυσικά μπορεί να το αντέξει οικονομικά , επειδή η Fed , σε αντίθεση με την ΕΚΤ είναι έτοιμη να νομισματοποιήσει το χρέος των ΗΠΑ , χωρίς να χρειαστεί να επιβαρυνθούν οι αμερικανοί πολίτες.Το ίδιο ισχύει και με την Ιαπωνία,η οποία συμβιώνει χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα με ένα χρέος δυόμιση φορές περίπου του ΑΕΠ της χώρας και περίπου 7 φορές τα φορολογικά έσοδα  της .

Εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ του χρέους και των φορολογικών εσόδων , στην Ευρώπη , μόνο η Ελλάδα και η Ιρλανδία βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από ό, τι οι  ΗΠΑ και η Ιαπωνία , ενώ χώρες όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία , με αναλογία χρέους - ΑΕΠ υψηλότερη από τις ΗΠΑ , μπορεί να καυχηθούν συγκριτικά ότι βρίσκονται σε πολύ πιο ευνοϊκή θέση όσον αφορά τα φορολογικά τους έσοδα . Η σχέση ως προς τα έσοδα , και όχι ως προς το ΑΕΠ, δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα την χρεωστική θέση της Ιταλίας , της οποίας η σχέση  χρέους προς ΑΕΠ σε σχέση με τη Γερμανία είναι περίπου 78 % , αλλά όσον αφορά τα έσοδα μόνο 66% . Το ίδιο ισχύει και για το Βέλγιο , τη Γαλλία ακόμη και για τη δυσφημισμένη Ελλάδα . Στην περίπτωση της Αυστρίας , η θέση της σε σχέση με τα έσοδα είναι ακόμα καλύτερη από της Γερμανίας . Τρεις χώρες που συχνά τις παίρνουμε σαν  πετυχημένα παραδείγματα των πολιτικών λιτότητας , όπως η Ισπανία , η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο , βγαίνουν πολύ αποδυναμωμένες αν εξεταστεί η σχέση χρέους και εσόδων του δημοσίου: Η Ισπανία δεν αποκλίνει και πολύ από τη θέση της Ιταλίας ,η δε Ιρλανδία δείχνει να βρίσκεται σε πολύ χειρότερη κατάσταση . Δεν είναι τυχαίο ,ότι και το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τη δικιά του κεντρική τράπεζα που μπορεί να εγγυηθεί το δημόσιο χρέος , χωρίς να επηρεάζονται άμεσα οι τσέπες των φορολογουμένων .

Τελειώνοντας, ίσως οι άνθρωποι θα πρέπει να αρχίσουν να ασχολούνται περισσότερο με τα στατιστικά στοιχεία πριν αυτά αρχίσουν να ασχολούνται με αυτούς .

                               

 

                                  Δύο τρόποι υπολογισμού του χρέους 

                                                     Εκτίμηση για 2014

                     

	Χρέος προς δημόσια έσοδα	Χρέος προς ΑΕΠ
Χώρες
Ευρωζώνη	206.1	96 6
Οι πρώτοι στην τάξη
Λουξεμβούργο	54.5	234
Νορβηγία	44.5	26.0
Σουηδία	82.4	41.6
Δανία	78.2	43.5
Πολωνία	104.7	49.2
Φινλανδία	106.3	59.9
Ολλανδία	156.9	73.8
Γερμανία	170.5	76.0
Η μεσαία ομάδα
Αυστρία	162.0	80.3
Ισλανδία	209.1	91.7
Ηνωμένο Βασίλειο	226 6	91.8
Γαλλία	180.7	95.6
Τα μαύρα πρόβατα
Ισπανία	262.7	100.2
Βέλγιο	198.1	101.7
Ιρλανδία	338.7	121.0
Πορτογαλία	293.8	126.7
Ιταλία	283.5	135.2
Ελλάδα	386.7	177.2
Οι άλλοι
Ηνωμένες Πολιτείες	321.0	105.9
Ιαπωνία	698.5	243.7

  Πηγή : Ευρωπαίκή Επιτροπή,AMECO        

[--->]                                                                                                        

Το «ουφ!» και το «ωχ!»

(26/05/2014, ένα ποστ μετεκλογικών επιφωνημάτων)

 

Τι πιο απλό, πιο εύγλωττο, πιο πειστικό από ένα "'όχι στις Βρυξέλλες";

Και πρώτα το «ουφ!»

Όσοι είχαν την υπομονή, το βράδυ της Κυριακής, να παρακολουθήσουν ή να κάνουν ζάπινγκ στους μετεκλογικούς τηλεοπτικούς μαραθωνίους της ακατάσχετης φλυαρίας θα παρατήρησαν την ανακούφιση στα βλέμματα των άνκορμαν και των ομιλουσών κεφαλών που από νωρίς είχαν πιάσει στασίδι στα πάνελ. Τα βλέμματα έλεγαν: «το χειρότερο απετράπη, έστω κι αν το κακό έγινε». Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα. Peanuts. Ολίγη ανησυχία για την άνοδο της ΧΑ, μερικές φιλοφρονήσεις στον νικητή ΣΥΡΙΖΑ, καλές πάσες στους πασόκους, που έμπλεοι χαράς θριαμβολογούσαν για την «έκπληξη»  της πράσινης «Ελιάς»,  κι ένα γερό «σέρβις» στον Σαμαρά, του οποίου την εκλογική συντριβή παρουσίασαν ως απολύτως διαχειρίσιμη κατάσταση που του δίνει τη δυνατότητα να εξαντλήσει την τετραετία. Όλες, και οι τουλάχιστον 35 ώρες φλυαρίας που καταγράφηκαν στα πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικά κανάλια, οι χιλιάδες λέξεις που εκτοξεύτηκαν στον τηλεοπτικό αέρα, θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν σε έναν αχό, μια συλλαβή, τρία γράμματα: ένα εκτονωτικό, λυτρωτικό «ουφ!».

Το γεγονός ότι η πολιτική επιρροή του κυβερνητικού συνασπισμού περιορίστηκε σε μόλις 31% του εκλογικού σώματος, το ότι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έχασαν περίπου 800.000 ψηφοφόρους από τον Ιούνιο του 2012, το ότι το 17% των ψηφοφόρων δεν εκπροσωπούνται καν στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, το ότι η ΧΑ κέρδισε άλλους 100.000 ψηφοφόρους, που είτε επιδοκιμάζουν τη νεοναζιστική φυσιογνωμία της, είτε δεν έχουν πιστέψει λέξη από όσα έχουν αποκαλυφθεί σε βάρος της στην επιχείρηση εξουδετέρωσής της, το γεγονός ότι η όψιμη αντιναζιστική στροφή της κυβέρνησης οδηγήθηκε σε παταγώδη πολιτική αποτυχία, αυτά κι άλλα πολλά δεν απασχόλησαν και δεν απασχολούν. Αρκεί που τα αποτελέσματα επέτρεψαν αυτό το «ουφ!» της ανακούφισης.

Το καθεστώς είχε τους λόγους του και δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η αντίδρασή του. Παρά το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ότι μπορούσε για να στρογγυλέψει κάθε οξεία γωνία στον δημόσιο λόγο του, επιλέγοντας μια απολύτως καθησυχαστική πολιτική, το καθεστώς συμπεριφέρθηκε αυτή τη φορά αληθινά ως καθεστώς και έκανε το καθήκον του απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ. Του επιτέθηκε λυσσωδώς, υιοθετώντας ανοικτά και χονδροειδώς τη ρητορική του Μαξίμου περί της «επερχομένης αποσταθεροποίησης αν…» και του «ατυχήματος Τσίπρα». Τα editorial, τα επιθετικά άρθρα, σχόλια και ρεπορτάζ που γράφτηκαν και υπογράφτηκαν από το μιντιακό λόμπι, ιδιαίτερα την τελευταία εβδομάδα, ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο σε γραφικότητα. Σε βαθμό που να διακινδυνεύεται και να θυσιάζεται ακόμη και η εμπορική φήμη συγκεκριμένων ΜΜΕ, ο «επαγγελματισμός» των λειτουργών τους και η σχέση τους με το κοινό τους. Όσοι είχαν το μεράκι – ή τη διαστροφή- να διαβάσουν τα σχόλια των αναγνωστών κάτω από τα πιο εμβληματικά άρθρα αντισυριζικής υστερίας, εκτός του ότι θα διασκέδασαν με το χοντρό δούλεμα που έπεφτε, θα καταλαβαίνουν τι εννοώ.

Ωστόσο, και η ανάγνωση των αποτελεσμάτων από τον ΣΥΡΙΖΑ συνοδεύτηκε από ένα ανάλογο «ουφ!» ανακούφισης. Τη διαφορά την κάνει η πρωτιά και οι σχεδόν τέσσερις μονάδες απόσταση από τη ΝΔ, αλλά δυστυχώς το μέγεθος εξακολουθεί να μετράει. Η νίκη είναι κυρίως συμβολική, αλλά μέχρι εκεί.  Ο ΣΥΡΙΖΑ μετράει κι αυτός τις απώλειές του- περίπου 130.000 ψηφοφόροι του 2012 αποδείχθηκαν «περαστικοί»-, ο νέος διπολισμός που έχει επιβάλει η άνοδός του παραμένει ατελής, μια τεράστια δεξαμενή πολιτών (όπως, για παράδειγμα, το 20% και πλέον των εκτός ευρωβουλής κομμάτων, συν τους «άκυρους» και «λευκούς» που αντιστοιχούν σε 1,5 εκατ. ψηφοφόρους) παραμένει σκορπισμένη σε ανίσχυρες, σοβαρές ή γραφικές, δεξιόστροφες ή αριστερόστροφες επιλογές.  Πάντως, το ελληνικό «ουφ!» δεν κατάφερε να γίνει το μεγάλο «ωχ!» της ευρωπαϊκής νομενκλατούρας.

Κι όμως, αυτή η αναίσθητη νομενκλατούρα έχει κάθε λόγο να αφήσει ένα απεγνωσμένο και πανικόβλητο «ωχ!». Ο Γιούνκερ κι ο Σουλτς βιάστηκαν να κάνουν την άθροιση και να υπολογίσουν ότι, παρά τις μεγάλες απώλειες που υπέστησαν οι «δεινόσαυροι» του ευρωπαϊκού Λεβιάθαν, δεξιοί, σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθεροι, τα κουκιά τους βγαίνουν άνετα. Μαζί με τους «εύκολους» Πράσινους συγκεντρώνουν πάνω από 500 στους 751 ευρωβουλευτές. «Ο πρόεδρος βγαίνει. Ουφ!». Ναι, αλλά μπορεί να είναι πρόεδρος μιας Κομισιόν σε μια ΕΕ υπό διάλυση. Το μεγάλο «ωχ!», που το έπνιξαν με γραφειοκρατικό σιγαστήρα, προέρχεται από τους σεισμούς που προκάλεσαν ο θρίαμβος της Λεπέν και του Φάραζ στη Γαλλία και στη Βρετανία, η πρωτιά του εθνικιστικού, αντιμεταναστευτικού κόμματος στη Δανία, κι οι πολλές ρωγμές που υπέστη το ευρωπαϊκό συνονθύλευμα στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, ή στις «νέες χώρες» της ΕΕ, όπου ο ενθουσιασμός της ένταξης έχει εξαφανιστεί κι έχει δώσει τη θέση του σε μια μοιρολατρική δυσπιστία ή απάθεια, αποτυπωμένη σε ποσοστά συμμετοχής στις ευρωεκλογές μεταξύ 13% και 35%.

Αν οι ευρωδεινόσαυροι είχαν έναν στοιχειώδη ρεαλισμό και επίγνωση, θα έπρεπε όχι απλώς να φωνάζουν «ωχ!» και να εκδηλώνουν υποκριτικές ανησυχίες περί της ανόδου της ακροδεξιάς, αλλά να έχουν ήδη συγκαλέσει σύνοδο κορυφής για «επανίδρυση» της ΕΕ. Τα πράγματα είναι απλά: ούτε οι Γάλλοι ούτε οι Βρετανοί έγιναν ξαφνικά φασίστες. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι κοινωνίες σε δύο κεντρικές χώρες της Ευρώπης αμφισβητούν εκ βάθρων το «ευρωπαϊκό σχέδιο». Αν βγάλει κανείς τη Γαλλία από τον ευρωπαϊκό χάρτη, όλο το οικοδόμημα- ιστορικά «γαλλικό», παρά τη γερμανοποίησή του- καταρρέει. Αν η Βρετανία στο δημοψήφισμα του 2017 αποφασίσει να χωρίσει τα τσανάκια της με την ηπειρωτική Ευρώπη ή να διαμορφώσει από το μηδέν την «ειδική σχέση» της, οι παρενέργειες είναι ανυπολόγιστες. Το γερμανικό «ευρωπαϊκό σχέδιο» βάλλεται πανταχόθεν, υπάρχουν τόσοι ιδιαίτεροι, «εθνικοί ευρωσκεπτικισμοί» όσες και οι χώρες, άλλα είναι τα κίνητρα και τα αίτια του γαλλικού ευρωσκεπτικισμού, άλλα του βρετανικού, του ελληνικού ή του σκανδιναβικού, αλλά υπάρχει μια κοινή βάση: το «ευρωπαϊκό σχέδιο» έχει πλημμυρίσει δυσφορία τις κοινωνίες της Γηραιάς Ηπείρου και αμφισβητείται στον σκληρό του πυρήνα. Αργά ή γρήγορα, οι πολιτικές ελίτ πολλών χωρών, κατ’ αρχάς για να σώσουν τα τομάρια τους, θα πλημμυρίσουν τα ευρωπαϊκά fora με αιτήματα «ειδικής σχέσης» και «αυτοεξαίρεσης» από τους σιδερένιους κανόνες της λιτότητας, της δημοσιονομικής πειθαρχίας, της τραπεζικής ενοποίησης, της εξίσωσης των μισθών προς τα κάτω, της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων αγαθών κι όλης της νεοφιλελεύθερης «εργαλειοθήκης». Η ΕΕ και η Ευρωζώνη, ανά πάσα στιγμή, μπορούν να εξελιχθούν σε πεδία εθνικών ανταγωνισμών, να χαθούν σε διαλυτικές διαδικασίες διμερών αναδιαπραγματεύσεων. Η γερμανική ηγεσία και οι στενοί της σύμμαχοι, που προς το παρόν παρακολουθούν απαθώς τα τεκταινόμενα, έχουν δύο επιλογές: ή να ετοιμάσουν τον επόμενο «ευρωπαϊκό συμβιβασμό», με μικροπαραχωρήσεις που θα αναστηλώνουν το γαλλικό, το βρετανικό και άλλα πληγωμένα εθνικά γόητρα, ή να ετοιμάσουν το αληθινό «Plan z», για μια ΕΕ άνευ Γαλλίας και άλλων χωρών.

Υπάρχει σ’ όλα αυτά,  βεβαίως, κι ένα χρήσιμο συμπέρασμα για την ευρωπαϊκή Αριστερά κι όσους επένδυσαν πολλά στο σενάριο ενός «αριστερού σεισμού» στην Ευρώπη. Ο σεισμός αποδείχθηκε κυρίως ακροδεξιός. Γιατί άραγε; Μονοσήμαντη απάντηση δεν μπορεί να υπάρξει. Αλλά η ευελιξία με την οποία η Λεπέν ή ο Φαράζ αμφισβήτησαν ριζικά και ριζοσπαστικά το αυτονόητο της θέσης των χωρών τους στην ΕΕ επιβραβεύτηκε. Έστω κι αν οι ψηφοφόροι τους χρησιμοποιούν διαπραγματευτικά την απειλή της εξόδου, έστω κι αν μαζί με το ευρωδίλημμα «ψωνίζουν» κι όλα τα ιδεολογικά σκουπίδια της ακροδεξιάς και του εθνικισμού, καταφέρνουν να προκαλέσουν μια υπαρξιακή κρίση στον ευρωπαϊκό Λεβιάθαν. Πράγμα που η ευρωπαϊκή αριστερά απετάξατο με δέος, από τον φόβο μην και παρασυρθεί από το θολό ποτάμι του ευρωσκεπτικισμού. Κι όμως, ένας αριστερός, ριζοσπαστικός ευρωσκεπτικισμός είναι ό,τι έχουν περισσότερο ανάγκη οι ευρωπαϊκές κοινωνίες...

ΚΙΜΠΙ

[--->]